What about after Greece?

The debt crisis of Greece, which has been on agenda for a long time now, brought about many questions. The structure of European Union, first intervention by IMF and political crisis in the Union and splits in opinion began to cause many details that can cause new problems to emerge in the long run to go unnoticed. In fact these details which came to agenda include some points that can cause serious problems in the future which must not be missed in a period when monetary organizations planned with taking Greece in its focus are intense. Why?
1)While people are racking their brains for Greece, Ireland, Portugal, Italy, Spain and Iceland are faced with serious debt burdens. Portugal’s debt burden for the last quarter of the past year was 548 billion dollars. In addition, according to the last quarter total debt burdens declared by World Bank last year, Spain’s debt is 2.546 billion dollars, whereas Ireland’s debt is 2.321 billion dollars. In the midst of these debates, the debt burden of Greece, which is in grave need for IMF and European Union assistance, is 582 billion dollars. Iceland’s debt is approximately 136 billion dollars. Here one question comes to the minds. What if the economic problems that Spain and Italy have been struggling with so long break out and they become unable to pay so heavy debts? More importantly, in an environment when no one really knows whether the 45 billion dollars planned for Greece under the leadership of Germany will ensure at least relative stability for Greek economy, what will happen to Spain and Italy, which suffer from heavy debt burdens, get into crisis, which would not be a surprise at all? If such intense discussions are being held for Greece, the results of economic deadlocks that can be experienced in larger countries enables us to think about the future of European Union as well.
2)We can mention budget deficits as the second reason. When we look at the picture generally, we can claim the following based on the data that we possess. Last year budget deficit of Ireland was 14,3% of its GDP (23 billion Euros), whereas the deficit expected this year is 14,7%. Budget deficit in Greece quadrupled the 3% level, which is accepted as European Union limits, and became 13,6 of GDP (32,3 billion Euros) whereas this year the ratio is expected to decrease to 12%. Italy’s debt is 5,3% of its GDP (80,3 billion Euros), which is closer to EU’s requirements, and indicators of conducted analysis show that this year the ration will probably remain unchanged. Finally the budget deficits of Spain, Portugal and Iceland are 11,2 % (117,6 billion Euros), 9,4% (15 billion Euros) and 11,9% (1,09 billion Euros) of its GDP, respectively. Expectations for this year are 10.1%, 8% and 8.5% for these countries respectively. Generally viewed, there is a common opinion that the values expected for this year will go downwards, but the visible clear picture is that they are still very far from the EU’s budget limit reference point, which is 3 percent. We must not forget the possibility that these expectations, which were put forward during economic crisis periods, can begin to increase again with a small wave of shocks in global system. In this environment in which the economic problems Greece is suffering from have caused serious value-loss for Euro, one can easily forces the consequences that can arise from the smallest problems cause by other countries with serious budget deficits and huge debt burdens. But as far as we follow, at what stage are the plans directed to this? Actually the question is wrong; it should be “are there any such plans!!!”
3)Finally, the unemployment problem, which is seen as the major reason for the inability of markets to recover continues naturally under the same negativities, as in debt burden and budget deficit. According to February 2010 reports of OECD, Spain holds the record with 19%, followed by Ireland with 13.2% and Portugal by 10.3%. The unemployment rate of Greece, which is accused of having the biggest pile of problems in EU, has 10.2% unemployment rate. Iceland has the smallest figure with 7.8 percent. Naturally as long as the vacant seats of workforce in goods and services market, which is accepted as the major actor of economy, continues to exist, it will be inevitable that the lack of demand caused by unemployment becomes even worse in a potential economic deadlock that can occur. In a news in the media recently, German state said “we are working, you should work, too”, which is an expression of its unwillingness to give loans to Greece, makes us wonder how this will be possible under such debt burden, budget deficit and unemployment.

Private Property in Ancient Greece

First of all I want to state that in this article I wanted to present you with the historical development of the concept of “property” within a historical perspective instead of commenting to your valuable opinions. I feel that mentioning Ancient Greece, which constitutes an important part of the history of civilization, and the “concept of “property” which was introduced there, is important. Ancient Greece, which is accepted as the source of western civilization, has left many masterpieces to our age, be it in philosophy, mythology and politics. But an interesting point is that very limited opinions about economy have made their way to our age from Greek civilization. In addition, several though found their place in such branches as law, justice or politics. I think that when evaluating the concept of private property in ancient Greek history, we should mention two important thinkers. They are Plato and Aristotle. It is a reality that both thinkers left us very striking information about several disciplines. In particular the ideal state model of Plato and the Man and Society emphasised by Aristotle in his work “Politics” are the most important of them. Before examining the concept of private property for these thinkers, let us see what the “ideal state” concept is about for Plato, to start with. The point Plato emphasised and strongly dealt with was the way ideal state should be. According to Plato, the emergence of state can be explained by the fact that individuals living in the then city-states (polices) were not self-sufficient. If we explain it in Plato’s own words: “I think that state emerges from the needs of man. As we have many of them, many people are needed to meet those needs. One person finds a helper for one need and another finds another helper for another need. When all these partners and helpers come together the society called “state” emerges and every one exchanges something with another: one gives and the other takes, as each individual believes that change will be good for himself (Republic, Plato). Plato’s ideal state model is completed in three stages: the first stage is related to the meeting of basic needs of individuals. However, this opinion was criticized by many critics as the society would resemble a “society of pigs”, and Plato adds luxury goods and expenditures to his model and makes his though more complex; he adds their trade, exchange and other related activities. However, as the resources of the society are limited, this will not reach its goal either. In order to achieve this the city-state will try to fight with its neighbours and capture their wealth. Plato said: “all wars are fought for wealth.” (Phaedo Dialogue). In addition, he stated these opinions on war for not only a single police but also with the policy of making other city-states apply. And from here we reach the second stage of ideal state model. At this stage a military force which will conduct attacks is needed. Thus, a separate class other than the producer class is created, namely the “professional soldiers”. After this formation the third and last stage follows. According to Plato, the distinction between producer class and professional soldiers also calls for a distinction between governors and the governed. Here governors are professional soldiers and philosophers. The philosophers will occupy the highest ranks of the hierarchy. Adding the philosophers into the picture, Plato concludes his line of thought with this triple class concept. According to Plato, these three classes also show the three different and separate aspects of human mind; the producing, the fighting and the thinking aspects. Plato will reach the smooth justice concept from this distinction between three classes. In this ideal state system, justice will be realised without any problems by means of orderly and harmonious organization of the society. Plato also mentioned the concept of property in detail in this system in addition to the concept of state, as the way of ownership and distribution of property plays a critical role in the justice that is to be applied. Plato’s concept of property has a societal content. To be clearer, he claims that giving wealth, prosperity and resources to this or that person is not even close to the concept of justice. Individual cannot have any private right on the wealth which is created by the society. Plato was always cool towards the issues of money and trade so that the spirits and internal existences of individuals (governors) would not be contaminated and distorted in abstract terms. He also wanted to introduce the principle that the governed would be forced to live a life that is identical to the governors. But Plato did not display any opinion about the economic activity of the lower classes (the governed). His more important opinions are about the economic activities of higher classes. Plato argues that all kinds of private property would be abolished for the higher classes. Further, this requires not only the shared possession of goods, but also women and children. He thought that with this method the higher class would reach an entrenched unity and form a huge family. He also contends that inequality between men and women will also be eliminated by this manner. This is to say that when nucleus family vanishes, it will be possible to give to women the same education given to men, and jobs divided within societal structure will include women workers into the system. To sum up, Plato integrated city-state with the lives of individuals and stated that what is good and fine for one would be good and fine for the other, too. For Plato, state and individual are different images of the same thing, and both are for the realization and creation of the good and beautiful.

Another important thinker of the ancient Greek age is Aristotle. His opinions about economy are somewhat more comprehensive and their content is richer compared to his tutor, Plato. First of all, Aristotle is the first thinker who brought “analytical” opinion to economic thinking system and is accepted as an analytical economist. He voiced out the sentence that verifies this line of thinking as follows in his book titled “Politics”: “as in other branches of science, a phenomenon can be fragmented into simple elements that constructs it in political science”. If we remember that Aristotle handles economic issues within political problems, we can comprehend this expression in the same manner within economic analysis. As in other social branches, he preferred to take as basis determining the casualty relations in economic branch. When we examine the economic philosophy of Aristotle, we can summarise his leading opinions as follows:

He rejected to approach with a pragmatic view to the concept of happiness. Human happiness is in his mental activity.
Unlike sophists, he did not adopt the idea of societal contract.
In contrast to Plato, he strongly defends family and private property.
He does not totally reject the institution of slavery, and states that there is a natural inequality among people which comes from birth. Some obey and some dominate.
He did not interest himself in distribution of wealth.

As mentioned at the beginning of this article, it will be useful to discuss Aristotle’s ideas about men and society first before we discuss his ideas about private property; we also should state that we have to look Plato’s ideal state through the eyes of Aristotle. In order to understand why Aristotle accepted private property, we have to comprehend the principles of his philosophy and ideas of men and society. First of all, Aristotle rejects the distinctions emphasised between body and soul. Thus, he also rejects the distinction between soul and body, which was claimed to exist by Greek thinkers before Plato, like Pythagoras, and that soul is an immortal element that is found in every living thing. Secondly, he rejected Herakleitos’ (a previous thinker) idea that the core of universe is “change” (dialectic) based on the opinion that science cannot be based on dialectic. According to him, science is based on our power of defining the existing things around us, and is developed through induction. The core of things do not change, they remain the same until forever. There is no such thing as “movement” in core. Thirdly, according to Aristotle, the distinction between men and other beings is explained by reason which exists in men. Men is both a societal and political animal. Departing from this point, Aristotle says that the science of men has to be examined in three separate branches: as an individual, as a family and as a site. Ethics is the science of individual science; home economy is the science of family; and politics is the science of site. A second interpretation of Aristotle emerges when he explains in his opinion the ideal state concept developed by Plato. His understanding of state resembles Plato’s philosophy of state from many aspects. Citizens are divided into two, as governors and the governed. Limited commercial activity was allowed in ideal state. He did not reject slavery and accepted it as an institution of ideal state. The reason is that some people are created as slaves from birth. He presented only one difference about slavery, which is the suggestion that, different from its traditional definition, slavery should be applied to non-Greeks. Under the light of this information, we can know look at Aristotle’s ideas about private property. Aristotle distinguishes private property from societal property and explains his defence and necessity of private property as follows:

Private property is more productive compared to societal property and ensures growth, progress and development.
The more intense private property is, the more probable warfare is, as everyone usually claims that he works more but is given less.
Private property gives its owner pleasure.
History of humanity proves that private property is usually accepted.
Societal property includes force, but in private property people are benevolent and generous.

As can be understood from these items, in contrast to Plato, Aristotle defended private property. He stated that the concept of societal property is not true and disagrees with Plato in certain aspects. For example, the principle that governors will not have any personal property. Aristotle begins his critics of Plato, his mentor, by objecting his idea of the absolute unity of the state, as this idea is wrong in three respects: diversity (not a state having a number of citizens, but consisting of people with diverse ideas and skills), reciprocity (individuals trading for goods and services with equal values between themselves), and self-sufficiency (a state being sufficient for itself and being able to make sure that they live their wishes and desires in welfare and prosperity). For Aristotle, these three principles have to operate simultaneously and in harmony. But Plato’s concept of absolute unity of state is totally against the principle of self-sufficiency. Departing from this point, Aristotle explains that desiring an idea of unity is not true and examines the principle of shared property for governors that Plato deems necessary for ensuring this unity. As a result, he takes on to compare private property and collective/shared property, and claims that private property is superior based on the five judgements listed above. These five judgements are progress, peace, pleasure, experience and benevolence. Thus, Aristotle defends in items that private property is necessity and useful and that this should not be limited. According to him, limitations should be imposed on population with respect to private property. The lack of such limitations is the real reason for poverty. In addition, the only inequality that causes societal unrest is not economic inequality. The inequality between positions and prestige is also important. Finally, Aristotle claims that the important thing is the purpose for which property in ethical terms, not the self or size of property. He states that needs of men are limited but wishes of men are unlimited. After giving this information I have come to the end of my article. As I stated at the beginning of the article, our sources related to the ideas of ancient Greeks about economics are limited. In addition, we can find many ideas related to economy in such areas as politics, justice and law. However, despite everything, we have to contend that most of the basic concepts of mainstream economics today can be found in the narrations of these thinkers.

Resources:

1)History of Economics, Prof. Dr. Vural Fuat Savaş
2)History of Philosophy, Ahmet Cevizci
3)Encyclopaedia of Philosophy, Ahmet Cevizci
4)Dictionary of Economics, Erhan Arda
5)Politics, Aristotle
6)State, Plato
7)http://www.demokratikgençlikhareketi.org

1 Phenomenon: Relation Between Exchange Rate and Inflation; 2 Deadlock: Economic Stability and Exports

Balance of payments is a record of the economic relations of a country with other countries, and shows the monetary value of the economic relations of that country with other countries in a given period. As known, balance of payments consists of 4 major parts: current accounts, capital and financial accounts, reserve movements and net error minus. When we look at the balance of payments picture in Turkey we can see that there are huge deficits in current accounts. Balance of goods (balance of trade), which is one element of current accounts, is one of the most important reasons that trigger this deficit. The latest data which make this chronic deficit in Turkey even more serious were provided by TÜİK and Undersecretariat of Customs for July 2010. Hurting enough, Turkey is faced with a growing foreign trade deficit whose consequences can be disastrous. The skyrocketing imports in the first 7 months have turned trade deficit upside down. When compared with 2009, foreign trade deficit increased from 18.436 million $ to 34.918 million $. This represents some 89% increase. But how is this deficit being financed? The answer is clear: with hot money, which is the only way of closing current deficit. As of end of August, some 100 billion $ of hot money entered Turkey. This creates an image that the deficit is being closed but actually it represents an even worse deadlock. So much so that, hot money leaves USA and EU, which are the focus of second-trough fears, and creates a huge transaction volume in developing countries such as Turkey (which is not endangered by budget deficit and public debt stocks); thus, intense hot money pours down on our country. The contradiction is that as hot money comes exchange rate goes down and this drags the country to importation. Right at this point, exporters ran out of their patience. Exchange rate, which gained value due to hot money, destroys exporters. The latest calls made by Turkish Assembly of Exporters (TIM) stated that National Bank should resort to devaluation at once and take up polices in order to cheapen foreign currency. But what are its consequences? Devaluation can be made (we can see its examples in Turkish history), but it is not that easy. In developing economies such as Turkey, the relation between currency and inflation has a vital importance. First of all, changes in exchange rate have strong influence on prices. When exchange rate increases (in national money) general level of prices tends to increase; on the contrary, when currency decreases, general level of prices tend to decrease. In addition, as indicated above, Turkey is a country which is dependent on the import of every kind of goods, from investment goods to consumption goods and semi-finished goods. Therefore if National Bank agrees with the demands of exporters, first of all, the prices of imported consumption goods will be negatively affected, and important increase will also be witnessed in production costs. At the same time, the second problem that can be caused by value-loss of exchange rate through Central Bank is that current debt stocks will increase very heavily in terms of TL. In order to cover this increase, National Bank will resort to increase money supply. But what will be the side effect of this surplus liquidity on markets? Of course an increase in inflation and as a result shrinking for fixed income earners, decrease in demand, lower consumption and adrift to recession…lastly, the third problem is an increase in budget deficit. The government will make more consumption and cover the loss of value of TL caused by the increase in exchange rate, which will in turn cause a more serious instability. In addition to these three envisaged probabilities; one of the reasons for TL to be excessively strong is the high interest rates, as they mean high real return for foreigners. Hot money flows into our country so as to obtain this return. As a result TL gains value due to an abundance of foreign currency. This is the thesis. The demands of exporters is either the decreasing of interest rates by National Bank or preventing hot money entrance by such tools as Tobin tax and thus ensure that TL loses value, and increase gains on exports. One wishes that we had such a strong economy that allowed us to do that. But under current conditions preventing capital flows into our country would be suicidal for growth (!) and stability (!). But it will not be long before they escape, as the second trough scenarios can come true. We will of course wait and see. This is the situation; foreign investments, hot money flows, huge current deficits, problems of debt burden and budget deficits, imported inputs…Turkish economy is on the verge of a cliff and unstable under the false image of stability. The measures taken against employment in order to decrease inflation a few years ago are now being taken in order to decrease the level of current deficit which is a function of hot money. I think that these discussions will continue for some time more. But one point shows that in future indicators, export figures will be too much lower than import figures for a long time due to the policies applied and the situation will become catastrophic when potential hot money escape becomes a reality.

Relation between Current Deficit – Budget Deficit and Two Different Comments

To summarize it shortly, current accounts, which is one of the sub-titles of balance of payments, is the value obtained by adding investment revenues current transfers (interest, rant and commercial revenues) to the difference between exports and imports of goods and services of a country. Budget balance is budget revenues aimed in public budget within the framework of economic targets planned for economic stability, growth and employment in the same year (mostly composed of taxes, T) being equal to the aimed government expenditures (G). Moving from that point on, for both of them respectively current deficit indicates a negative value for balance of goods and net investment revenues; budget deficit means that government revenues are lower than government expenditures. Usually in macroeconomics it is accepted that these two processes are in a relation of mutual causality with each other. When we look at the history of economics, this phenomenon is analysed by two different opinions. On one hand, Keynesian approach (which accepts the twin deficits relation), and on the other hand Ricardoan equality hypothesis approach (which rejects twin deficits relation). Before examining these approaches in detail, it is very important to show moving from national income the relation between balances of trade, budget and savings and from there to reach the general table between current balance and budget balance so that we can understand these two different interpretations.

(1)GDP = C + I + G + NX = C + S + T

first, inputs and outputs of gross national product will be equal.

(2)I + G + X = S + T + M

departing from the second indicator, we can show this relation between budget deficit and trade deficit as follows:


(3)(X-M) = (S-I) + (T-G) in other words we can define this as GB = SB + BB

GB (balance of goods) shows the current accounts deficits indicating the difference between exports and import of goods and services, SB (savings balance) shows the difference between savings and investments of private sector and finally BB (budget balance) shows the difference between planned government revenues and expenditures. Under the light of these explanations, we can now look at the opinions about twin deficit phenomenon. According to Keynesian view, if public expenditures of a country with flexible exchange rate and free capital movement increase, national savings decreases. The reduction of national savings is a warning for government authorities to increase interest rates. The increase of interest rates whets the appetite of foreign investments (the most typical example is hot money) and creates an abundance of foreign currency in the country and causes national money to gain value. Naturally the national money which is now stronger compared to foreign currencies distorts the balance of goods, which is an element of current accounts balance to the disadvantage of exports and current accounts deficits begin to form due to the serious trade deficits. As a result, depending on the increase of government expenditures, budget deficit has a negative impact on current accounts balance and creates the phenomenon of twin deficit. On the other hand, there is Ricardoan equality hypothesis which rejects twin deficit phenomenon. According to this view, due to tax reductions in balance of budget, budget deficit does not create an impact on the current accounts balance. If it is accepted that government expenditures are fixed and there is no possibility of borrowing, the reduction in tax rates does not affect level of savings. People increase their private savings due to reduced tax burden. Due to tax reductions private savings will be affected equal to the decreased public expenditures; therefore national savings level will remain unchanged and current accounts balance will not be affected. Thus, according to Ricardoan equality hypothesis, the phenomenon of twin deficits is not acceptable.

Resources:

1)Ahmet AY - Zeynep KARAÇOR - Mehmet MUCUK - Savaş ERDOĞAN – THE RELATION BETWEEN BUDGET DEFICIT AND CURRENT ACCOUNTS DEFICIT: THE CASE OF TURKEY (1992-2003)

2)Prof.Dr. Tümay Ertek – INTRODUCTION TO MACROECONOMICS

Imaginary Growth, Virtual Employment, Hurting Budget

In the midst of stock exchange records, increases in bank deposit rates, the 2nd period GDP data were declared. For some time the data coming from both real sector and financial sector made it evident that the growth would be in a positive direction when compared with 2009. But most economists did not expect 10.3% growth rate. Naturally it was now a religious duty for the high-position authorities to make the most fun of this situation. But, if you wish, let us question what kind of a growth this is. First of all, 2010 June data are still lower than the pre-crisis national income level of June 2008. Secondly, there is no improvement in the distribution of national wealth. On the contrary, societal welfare level has been pulled even lower, which is caused by the institutional increase in population between two years. Thirdly, real wages are rather law and employment figures are either at the same level or lower than 2008 values, excluding the increases in sector. Lastly, there is a virtual increase in employment data. According to the latest declared data, unemployment is 10.5%. However, we must also consider seasonal effects. As the case every year, there is absolute increase in employment between June and October every year. However, it is a well-known fact that decrease will start afterwards. When the effect of hot money entrance on growth is taken into consideration, it is clear and obvious that an increase in employment is not possible. In addition, when it is considered that real employment level is still at 17-18% level, it can be clearly seen that employment increases are far behind growth. For example, although the annual growth in construction industry is 25%, increase in employment is 10%. Manufacturing industry and commercial sector also present a similar picture in which employment increase is far below growth. Interestingly the case for agriculture is exactly the opposite. It indicates that annual growth was 0,6% whereas employment increase is 7,6%. This table which makes its viewers smile does not reflect the truth. In agriculture, which has experienced almost no growth, employment increased by 1 million (!) But how can this happen? TÜİK must provide an explanation. Anyway, there is also budget deficit decrease compared to the previous year. The deficit of the first 8 months of this year was 14 billion TLs, and the deficit of the previous year for the same 8 months period was 31 billion TLs, which represent 54% decrease. Here it is useful to examine tax revenues, as increase in VAT and excise duties is 52%, which naturally shrank the budget deficit. Workers, retirees, civil servants and employees with fixed income are those who have been hurt. The situation is clear and obvious. Unfair distribution of wealth, population increase, decrease of real wages, high level of unemployment...No need for more words.

Two More Blows In a Row to Exports and Exporters

The impact on foreign trade with regional countries of Customs Union agreement signed between European Union and Turkey in 1995 still continues with the same intention. With this agreement the autonomy granted to imports caused gradual growth of the foreign deficits in trade. In addition, even the devaluations could not improve the shaking limitations brought on exports, the problem of foreign deficit became chronic and current deficit problem became more serious. One must remember that in a situation where Turkey’s growth was mostly provided by current deficit, the Customs Union agreement made the problem even deeper. Under these conditions another blow was dealt by the news that EU was preparing free trade agreement with Mexico and then South Korea nowadays. Free trade agreements that EU is concluding or trying to conclude with third countries began to pose a huge threat to Turkish economy in the long run. South Korea and EU, which have connections with Turkey in textiles, whiteware and automotive industries, will gian advantage with this agreement. Three important details display this phenomenon crystal clear. First of all, South Korea will be able to make its exports to EU tax-free. Secondly, as Turkey has signed Customs Union agreement, the importation of South Korean goods will be free. Lastly, European goods will enter South Korea without any taxes but Turkish goods will be subjected to taxation when entering South Korea. In addition, signing free trade agreements with Russia and India following South Korea is also on the agenda. When the import-expanding impact of these agreements, which will shrink exports indirectly, are taken into consideration, more serious foreign deficit problems are awaiting for Turkey. In addition, another blow was dealt at the conference held by National bank on monetary policies in Turkey. Exporters, who constantly repeat the negative impact of strong TL on exports, saw during the conference that their expectations for intervening to foreign currency rate would be shattered. Those exporters who envisaged that increasing reserves would weaken the value of TL and encourage competition could not find what they expected. Then where is the problem? Why is the value which used to be given to exports is not given now? I think that the answers to such questions can be given by looking at money entrances/dependency. Unfortunately Turkey is a country with low level of foreign direct investments, which attracts hot money with high interest rates, and which funds its investment, production and growth from these sources. The source of exchange rate is understood by means of the pressure of incoming hot money on TL. If monetary policy makes a 180 degree turn and intervenes in the exchange rate in favour of exports, the hot money will escape and national economy will come to a deadlock. I think that under this hot money dependency situation the only thing to say is that exporters will continue to have more blows dealt.

Asian Style Accumulation Model and Turkey

According to the employment statistics prepared by Turkish Statistics Institution (TÜİK) on June 2010, unemployment rate decreased from 13,5% in the same period last year to 10,5%. According to these data, the number of employed persons increased by 2,324 million since January 2010. After 2nd period GDP rates, these figures caused double-delight among the public. 10,3% growth and 2,5% decrease in unemployment. When we get down to the characteristics of these figures, it can be seen that the situation is a complete disaster for the definition of welfare state and the working class. This is due to the Asian style accumulation model applications that Turkey is being dragged into and is willing to embrace. First of all we can understand this thesis based on the content of parallelism between growth and employment. In other words, the content of Asian style accumulation model, which is also labelled as Asianisation, is characterised with cheap labour and high working hours. Asianisation creates surplus value in production process by a means of a kind of exploitation which requires minimization of costs of employees consolidated its existence in Turkey by the latest growth and employment figures. Although most of it is based on base effect, 10.3% growth and 2.5 increase in employment shows how informalized, unqualified, and disintegrated are these labour markets in this Asianisation environment. In addition, another data can be seen in employment and informal employment reports. Similarly, when we examine employment increases under four headings, namely agriculture, industry, construction and service, according to the indicators compiled from workforce data, agriculture stands out as another example of Asianisation. That is, some 1,120 million of the 2,324 million increase in employment was witnessed in agriculture; this means that 50% of the increase is in agriculture. However, the most important point is in informal employment data. The formal employment in agriculture was 1,2 million between January and June, whereas informal ratio covers 1,045 million of this amount. This means that 87% is informal. To put it more openly, these people are employed without enjoying any kind of social security. This is a good example of how a typical Asian style accumulation model and cheap labour is created. For the sake of producing “surplus value”, exploitation without boundaries is declared by TÜİK as employment data; and public is happy and proud of this increase, which is presented as one of the proofs that the crisis is over; I am lost for words. These data cannot be ornaments; they can only be the proof of how the cost of getting out of the crisis is being funded by workers. The neoliberal process, which began after January 24th decisions, opened the gates for the formation of an Asian style cheap labour army with its economic prescriptions and practices. In addition, an order has been created in which the budget share of education investments decreases, people work for hours for a piece of bread, social security is disintegrated in favour of costs, and huge gaps are created in income distribution, and this process still continues.

Hot money is the core of the thing

The developments witnessed in economy during this past week show us very clearly the importance of how money for Turkey. In this article I want to present you the developments on exchange rate starting from the meeting held by Prime Minister with journalists and media directors. First of all, I think that one of the discourses that was most heavily emphasised after the meeting was the prime minister’s statement “strong Lira is my personal cause”. It is not difficult to imagine the reactions of exporters to this attitude who claim that they lost competition in international markets due to strong TL. Then, early in the week, exporters met with Prime Minister only to return empty-handed. Nevertheless, I think that the most important advice they received is the advice on interest decreases, as we are one of the countries with highest interest rates. But this does not seem possible due to our dependence on hot money. The slight adjustments made in short term for decreasing interest rates cannot go beyond being facile. In addition, there are some other options for increasing competition such as decrease in input costs and special tax reduction. But how effective are they? This point is disputable as, first of all, in an environment of dependence on imported semi-finished goods and raw materials, input cost can decrease only by making TL stronger, but such a practice is absolutely detrimental to competition. Let’s come to special tax reductions. The application of this proposal will cause more deficit in the balance of payment of the government and will be possible by making the employees pay for the resulting price or decreasing real wages. This, in turn, will make demand even lower, which is already low, interrupt short-term investment, and bring about a decrease in interest rates. This will inevitably have an impact on hot money, which is the main channel of growth and cause it to escape abroad. These pressures and complaints of exporters show their impact on the monetary policy of National Bank. At this point it is disputable whether National Bank is an independent actor. This week two policies applied by National Bank give us proof that the bank cannot resist to pressures. But at this point another question comes to my mind: do the monetary policy tools employed by national are useful for exporters? Let us look at two developments in order to be able to answer this question. First, on September 29th National bank increased its reserves, which was the long-term demand of exporters, who had stated that the foreign currency that would be withdrawn from the market with reserve increases would pull the foreign currency higher and increase their competitive power. Since August 3rd, it is buying 80 million dollars in 40 million dollar + 40 million dollar option. National bank increased these purchases to 100 million dollars and it can come face to face with a very serious problem. The bank keeps part of its purchases in its safe whereas the remaining is evaluated abroad. The problem is that interest rates abroad are at the level of 3% maximum. But what is the interest rate for purchasing foreign currency at home? 7%. You can calculate its cost and impact on prices. A second development is the increases in required reserve ratios. (I want to state that Chairman of BDDK (Banking Organization and Supervision Board), Tevfik Bilgin, learned these increases from newspapers). Required reserve ratios in TLs were raised from 5% to 5,5% and Required reserve ratios in foreign currency were raised from 10% to 11 percent. In one sense, these increases seem to have been made with the idea that “banks made too much profit during crisis, let us transfer some of the pressure onto them”, and it seem that they will cause some 1 billion dollars reduction in profits. This monetary consolidation operation, which was a surprise, means that 2,1 billion TLs an d 1,5 billion dollars will be withdrawn from the market. In addition, another surprise decision was total elimination of the 5% interest which was paid for Required reserve ratios in TLs (remember that Fed applied this, too.) This is a point that deserves attention as this application seems to have been made for the exporters and will decrease foreign exchange rate; however, it will cause an increase in the interest rates on the contrary, as banks will calculate their losses through interest rates; the first signals were given by directors of Garanti and Akbank. But what is the result of these increases in interest rates? More hot money flow. Another detail: on October 2nd, it was announced that banks were allowed to issue bonds in TLs. It can be seen that all roads lead to hot money. Unfortunately growth depends on it. Its current costs are: 1) In seven months, direct foreign capital investments declines by 35% compared to the same period of the previous year. 2) between January and August, foreign trade deficit increased by 79% compared to the same period of the previous year. 3) current deficit is also increasing. In such an environment, many things which seem to be for the sake of exporters, actually serve to low exchange rate-high interest rate and hot money entrance. TL becomes stronger, imports are being stimulated, and exporters are always losing.

Record High Growth, But How?

One of the most important developments currently has been the IMF setting its growth estimate for Turkey at a record high level. In its World Economic Review report, IMF revised its growth figures, which was declared as 5,2% previously, to 7,8 percent. The reality of this estimation, which was made mostly based on the base effect after 2009 when the crisis showed its impact most seriously can be found to be accurate. This means that Turkey can realise 7,8 percent growth at the end of 2010. However, in addition to the base effect, we must also display another potential which underlies this growth. Peripheral (developing) countries, which were seen as safe ports where the impact of the crisis was less heavily felt compared to central (developed) countries during the crisis, became the destination of hot money flows. Therefore, based on this fact, developing countries whose growth rates are higher compared to central countries, are in an effort to shape their futures around this framework and take the easy way out to growth. Here, the growth estimation envisaged by IMF for Turkey is based on the volume of such hot money entrance. In addition we must very well examine the damages and impact of this phenomenon to the future of the country and its internal dynamics. First of all, we claimed that the increase of Turkey’s growth rates depend on the hot money entrance and accumulation in the country. Hot money investors who make high incomes due to high interest rates flow to peripheral countries like Turkey, which are in need of growth. Hot money, which had a positive impact in stock market and capital markets but which, on the other hand, causes unstable growth, opens the gates for more investment by raising the credit scores of countries whose financial markets attract investment. (Note: detailed examination will show that the advantage of credit note increase for peripheral countries is not direct capital increase but mostly in the form of portfolio investment (hot money)). These developments which lack a sound foundation, and which cannot even be labelled as “progress”, on the other hand carves local production and endangers the future of national industry. The industrialist, who cannot increase production, tries to survive by price adjustments, downsizing or sometimes wage reductions. This situation is also harmful for domestic demand, and it has the potential of causing inevitable problems in the long run. Hot money flows which disintegrate, informalize and cheapens labour force, makes the labourer even poorer, who is already poor, and causes more unfairness in distribution of wealth and divergence from the notion of welfare state. Secondly, exchange rate advantages allow for and whet the appetite for hot money flows. Of course the hot money entering the country cheapens foreign currencies; in addition to that, the main reason why National Bank of Turkey does not intervene in favour of foreign trade is the impact of these flows on growth. Increases in facile daily purchases with the purpose of making foreign currencies more expensive show that these policies have actually increased hot money entrances, as such investments showed the strength of National Bank and how positive it views the markets. But, on the other hand, this situation does not direct the foreign trade balance of the country in any positive way and has the potential to end up in a deadlock; it will cause the exports to lose its competitive power completely and problems in balance of payments (especially current deficit). (The parallel relation between current deficit and growth, which is still valid for peripheral countries, can be displayed in Turkey in a crystal clear manner). Thirdly, thinking must be done on the fact that the growth estimations made by IMF decreased the value of Japanese currency during the most violent period of exchange rate wars and was presented at a time when some central countries, including USA, declared that they would allow monetary relaxation. This is because Fed, having declared that it would print more money, will increase its the impact/advantage on exchange rate with the new dollars and balance this deficit in internal demand and production by this means. It is clear that behind this development which is a proof that the value of dollar will reduce even more there lies the fact that Turkey is one of the main countries of how money that wants to benefit from short-term exchange rate advantages. Hot money does not miss a dual opportunity of low exchange rate-high interest rate; and it will naturally lead Turkey to a record-high growth by the end of the year. One should not be surprised at this record (imaginary) growth. But here is the central question: what then?? In an environment where direct capital investments decreased 35% compared to the previous year, the disaster to which potential money escapes will drag the country and its damages on the people will be at a level beyond imagination. An economic policy that reduces growth to hot money will make richer who make profits out of this process and increase unfairness. Pity for the labourers who are the architects of production.

Rekor Büyüme Ama Nasıl?

Bu günlerde ekonomi de yaşanan önemli gelişmelerden bir tanesi IMF'nin Türkiye için öngördüğü büyüme tahminini rekor bir seviye'ye çekmesi olmuştur. IMF, Dünya Ekonomik Görünüm Raporunda, daha önce yüzde 5,2 olarak açıkladığı büyüme rakamını yüzde 7,8 olarak revize etmiştir. Krizin etkilerini ağır bir biçimde gösterdiği 2009 yılından sonra büyük bir kısmı baz etkisine dayanarak oluşturulan bu tahminin gerçek olması doğru bulunabilir. Yani, Türkiye 2010 sonunda yüzde 7,8 oranında bir büyüme gerçekleştirebilir. Fakat baz etkisinin yanında bir de büyümenin altında yatan başka bir gizi de ortaya koymalıyız. Kriz döneminde güvenli liman olarak görülen, nispeten krizin etkilerinin merkez (gelişmiş) ülkelere göre daha az hissedildiği çevre (gelişmekte olan) ülkeleri sıcak para akımlarının da odak noktaları olmuşlardır. Dolayısıyla, buna dayalı olarak büyüme oranları da merkez ülkelere göre daha yüksek olan çevre ülkeleri geleceklerini bu çerçevede şekillendirip, büyümeyi kolaya kaçarak gerçekleştirme çabası içindedirler. İşte IMF'nin Türkiye için öngördüğü büyüme tahmini de bu sıcak para girişlerinin hacminden ileri gelmektedir. Ayrıca bunun ülke geleceğine ve ülkenin iç dinamiklerine vereceği zararları ve etkilerini iyi incelemeliyiz. Öncelikle, Türkiye'nin büyüme rakamlarında ki artış sıcak para girişlerine ve ülke içinde ki birikimine bağlıdır dedik. Yüksek faiz dolaysıyla ve bu yolla reel olarak yüksek kazançlar sağlayan sıcak para yatırımcıları, Türkiye gibi çevre ülkelere ve büyüme'ye muhtaç ülkelere akın etmektedirler. Borsa ve sermaye piyasalarında da etkisini olumlu yönde gösteren ancak istikrarsız bir genişlemeye neden olan sıcak para, bunun yanında finansal piyasalar da yatırım yapılan ülkelerin kredi notlarını yükselterek daha fazla yatırımın kapısını açmaktadır (Not: Detaylı incelendiğinde çevre ülkeleri için kredi arttırımının getirisi doğrudan sermaye yatırımı yerine ağırlıklı olarak portföy yatırımı (sıcak para) şeklindedir.). Temeli sağlam olmayan, ne yazık ki ilerleme bile diyemeyeceğimiz bu gelişmeler diğer taraftan yerel üretimin içini oyarak, ülke sanayisinin geleceğini tehlikeye atmaktadır. Üretimini arttıramayan sanayici bazen fiyat ayarlamalarıyla, bazen işçi çıkarımlarıyla, bazen de ücret azalımlarıyla ayakta kalmaya çalışmaktadır. Dolaylı olarak iç talebe de zarar veren bu durum uzun dönem de önüne geçilemez sorunlara gebe olmaktadır. İşgücünü parçalayan, enformalleştiren ve ucuzlatan sıcak para akımları, yoksul haldeki emekçi'yi daha da yoksullaştırarak, gelir dağılımı adaletsizliğinin derinleşmesine ve refah toplumundan uzaklaşılmasına neden olmaktadır. İkinci olarak, kur avantajları sıcak para girişlerine olanak sağlamakta ve iştahını kabartmaktadır. Tabi ülke içine giren sıcak paranın dövizin ucuzlaması üzerinde etkisinin yanında Merkez Bankasının dış ticaret lehine herhangi bir müdahale de bulunmamasının ana nedeni bu girişlerin büyüme üzerinde ki etkileridir. Dövizi pahalılaştırmak adına yapılan göstermelik günlük alımlardaki artışlar işaret etmektedir ki aslında bu politikalar sıcak para girişlerini daha da arttırmıştır. Çünkü bu gibi uygulamalar yabancı yatırımcılar açısından Merkez Bankasının ne kadar güçlü ve piyasaya olumlu baktığı anlamına gelmiştir. Ama bir yandan da ülkenin dış ticaret dengesine hiçbir olumlu yön vermeyerek ileride daha da içinden çıkılmaz bir hale getirecek olan bu durum, ihracatın rekabet gücünü tümüyle kaybetmesine ve ödemeler dengesinde (özellikle cari açık) sorunlara neden olacaktır (Çevre ülkeler için geçerliliğini koruyan cari açık-büyüme arasında ki paralel yönlü ilişki, Türkiye de de net bir biçimde ortaya konabilmektedir). Üçüncü olarak, IMF'nin öngördüğü büyüme tahmininin, kur savaşlarının en şiddetli zamanlarında, Japonya'nın parasının değerini düşürdüğü ve Amerika gibi merkez ülkelerinin parasal gevşemeye gideceği yönünde ki açıklamalar zamanında ortaya atılması üzerinde kafa yorulmalıdır. Nedeni şudur ki daha fazla para basacağını açıklayan Fed, piyasaya süreceği dolarla kurda ki etkisini/avantajını daha da arttıracaktır ve iç talebinde, üretiminde olan açığını bu şekilde dengeleyecektir. Doların değerinin daha da düşeceğinin bir kanıtı olan bu gelişmenin ardında, kısa vadeli kur avantajlarından yaralanmak isteyen sıcak paranın ana ülkelerinden birisinin Türkiye olması açıktır. Düşük kur-yüksek faiz gibi ikili avantajı kaçırmayacak olan sıcak para, doğal olarak yıl sonuna kadar Türkiye büyümesini de rekora götürecektir. Bu rekor büyümeye (hayali büyüme) şaşmamak gerek. Ama can alıcı soru şu: Ya Sonra??? Doğrudan sermaye yatırımlarının geçen yıla göre yüzde 35 azaldığı bir ortamda, olası sıcak para kaçışlarının ülkeyi sürükleyeceği felaket ve halk üzerinde ki yıkımı akıl almaz boyutlarda olacaktır. Büyüme'yi sıcak paraya indirgeyen bir ekonomi politikası sadece bundan kar sağlayanların ceplerini daha da kabartıp, adaletsizliği kamçılayacaktır. Üretimin mimarı olan emekçinin ise vay haline...

İşin Özü Sıcak Para

Geride bıraktığımız şu son 1 hafta içinde ekonomi de yaşanan gelişmeler sıcak paranın Türkiye için önemini oldukça açık bir biçimde bizlere sunmaktadır. Bu yazımda Başbakanın gazeteciler ve medya yöneticileriyle yaptığı görüşmeden başlayarak kur üzerine gelişmeleri sizlere sunmak istiyorum. Öncelikle görüşmenin sonrasında üzerinde durulan en önemli söylemlerden bir tanesi sanırım Başbakanın '' Güçlü TL benim şahsi meselem '' olmuştur. Değerli TL den dolayı uluslararası piyasada rekabetini kaybettiğini söyleyen ihracatçıların, bu tavır üzerine düşüncelerini tahmin etmek zor olmasa gerek. Devamında hafta başında Başbakana çıkan ihracatçılar, buradan da eli boş döndüler. Ne var ki, aldıkları tek olumlu yanıt faiz indirimine yönelik tavsiyedir diye düşünüyorum çünkü dünya da en yüksek faiz ödeyen ülkelerden biriyiz. Ama bunun da imkanı sıcak paraya olan bağlılıktan dolayı mümkün görünmemektedir. Faiz indirimde kısa vade de yapılan küçük ayarlamalar ise göstermelik olmaktan öteye geçemez. Bunun dışında rekabeti arttırıcı önlemler arasında girdi maliyetlerinde azalımlar ve özel vergi indirimleri gibi seçeneklerde bulunuyor. Peki bunlar ne kadar etkili? Burası biraz tartışmalı çünkü birincil olarak girdi maliyetleri azalımı ithal ara malı ve hammadde bağımlılığı ortamında ağırlıklı olarak TL nin değerlenmesi ile olabilir ancak bunun uygulanması rekabet isteğine tamı tamına zıttır. Gelelim özel vergi indirimlerine. Bu önerinin uygulaması da devletin ödemeler dengesinde açıkların meydana gelmesine ve faturanın büyük olasılıkla çalışan kesime dolaylı vergiler yoluyla kesilmesi veya reel ücretlerin düşürülmesiyle mümkün olacaktır. Bu ise düşük olan talebi daha da azaltıp, kısa vadeli yatırımı kesintiye uğratarak faiz oranlarının aşağı çekilmesini getirir. Tabi ucu bunun sonucunda büyümenin ana kanalı olan sıcak paraya dokunur ve dışarı kaçmasına neden olabilir. İhracatçılar tarafından yapılan bu baskılar ve şikayetler Merkez Bankasının uyguladığı para politikasında tabi ki etkisini göstermektedir. Bu noktada Merkez Bankasının bağımsız bir aktör olduğu da tartışma yaratacak niteliktedir. Bu hafta Merkez Bankası'nın uyguladığı iki politika, yapılan baskılara direnemediğinin bir kanıtını bize sunmaktadır. Fakat bu noktada bir de şöyle bir soru daha aklıma geliyor: Kullandığı para politikası araçlarının ihracatçılara bir faydası var mı? Bu soruya cevap verebilmek için öncelikle şu iki gelişmeye bakalım. Birincisi; Merkez Bankası 29 Eylül günü uzun süredir ihracatçılarında isteği olan rezerv arttırımlarına gitti. İhracat kesimi piyasadan rezerv arttırımları dolayısıyla çekilecek olan dövizin kuru yukarı çekerek rekabet gücünü arttıracağını belirtiyorlardı. Zaten Merkez Bankası uzun süredir günlük döviz alımları yapıyordu. 3 Ağustos tan itibaren de 40 milyon + 40 milyon dolar opsiyonlu olmak üzere 80 milyon dolar döviz alıyor. Bu alımları 100 milyon dolara çıkaran Merkez Bankası ise aslında çok büyük sorunla karşı karşıya kalabilir. Yapmış olduğu alımların bir kısmını kasasında tutan banka bir kısmını da yurtdışında değerlendiriyor. Fakat sorun şu; yurtdışında faiz oranları en yüksek yüzde 3 dolaylarında. Peki yurtiçinde ne kadar faiz oranı sunarak alıyor bu dövizleri: yüzde 7. Artık maliyetlerini ve fiyatlar üzerinde ki etkilerini siz hesap edin. İkinci bir gelişme de munzam karşılık oranlarında ki arttırımlar. (Şunu belirtmek isterim ki BDDK Başkanı Tevfik Bilgin bu arttırımları da gazetelerden öğrenmiş). TL cinsi zorunlu karşılık oranları yüzde 5 ten 5,5 e, döviz cinsi zorunlu karşılık oranları ise yüzde 10 dan 11 e çıkmış bulunuyor. Bir anlamda bankalar kriz döneminde çok kar etti bırakalım biraz da baskıyı onların üzerine yıkalım düşüncesiyle yapılmış gibi duran bu arttırımlar karın ortalama 1 milyar dolar düşmesine neden olacak gibi duruyor. Sürpriz bir şekilde yapılan bu parasal sıkılaştırma operasyonu piyasadan 2,1 milyar TL ve 1,5 milyar dolar çekilmesini getiriyor. Ayrıca bir sürpriz karar da TL zorunlu karşılıklara verilmekte olan yüzde 5 lik oranda ki faizin toptan kaldırılması oldu (Hatırlatalım Fed de bunu uygulamıştı). İşte bu noktaya dikkat çünkü sanki ihracat için yapılmış gibi gözüken ve kuru düşüreceğine inanılan bu uygulama tam tersine faizlerin yükselmesine neden olacaktır. Çünkü bankalar uğrayacakları zararı faiz arttırımları üzerinden yapacaklardır ki sinyalleri de 1 Ekim tarihinde Garanti ve Akbank ın yöneticilerinden gelmiştir. Peki bu faiz arttırımları sonucu nedir: Daha fazla sıcak para akışı. Ayrıca bir detay daha. 2 Ekim de Bankalara TL cinsinden tahvile izin çıktığı duyuruldu. Görülüyor ki her yol sıcak paraya çıkıyor. Büyüme ne yazık ki buna bağımlıdır. Maliyetleri ise hali hazırda şunlardır: 1) Doğrudan gelen yabancı sermaye yatırımları yedi ayda geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 35 e kadar gerilemiştir. 2) Dış ticaret açığı Ocak- Ağustos arasında bir önce ki yılın aynı dönemine göre yüzde 79 dolayında artmış bulunmaktadır. 3) Cari açık ta aynı şekilde artmaktadır. Böyle bir ortamda ise ihracatçı için yapılıyormuş gibi gözüken çoğu şey aslında düşük kur-yüksek faiz politikasına ve sıcak para girişlerine yarıyor. TL değer kazanıyor, ithalat kamçılanıyor. İhracatçı ise hep boşa sallıyor.

Asya Tarzı Birikim Modeli ve Türkiye

Türkiye İstatistik Kurumu'nca (TÜİK) yayınlanan Haziran 2010 dönemine ait işgücü istatistikleri sonuçlarına göre işsizlik oranı bir yıl önce aynı döneme göre yüzde 13 lerden yüzde 10,5 e gerilemiştir. Aynı verilere göre istihdam edilen birey sayısı Ocak 2010 başından beri 2 milyon 324 bin kişi artmıştır. II.dönem GSYH göstergesine ait büyüme oranından sonra üstüne böyle bir sonucun gelmesi doğal olarak kamuoyunda çifte sevinç yaratmıştır. Büyüme de yüzde 10.3 lük bir artış, işsizlik'te ise yüzde 2.5 lik bir azalış. Yalın bir halde incelenen bu sonuçların niteliğine indiğimiz zaman ise durumun aslına bakılırsa sosyal devlet tanımına ve emekçi kesim adına tam bir felaket olduğu anlaşılmaktadır. Nedeni ise Türkiye'nin içine sürüklenmekte olduğu ve benimsemekte istekli olduğu Asya tarzı birikim modeli uygulamalarıdır. Öncelikle bu savımızı büyüme ve istihdam ilişkisi parallelliğinin içeriğinden anlayabiliriz. Diğer bir deyişle Asyalılaşma da denilen Asya tarzı birikim modeli içeriğinde büyümeyi istihdamsız gerçekleştiren, işgücünü ucuz emeğe dayandıran ve çalışma süresini en yüksek seviyeye çıkartmaya çalışan bir nitelik taşır. İstihdam edilen kesimin maliyetlerini en aza indirerek, üretim sürecinde artık değer yaratılışını sömürü çeşidinin bu türüyle sağlayan Asyalılaşma, Türkiye de de varlığını son sürat devam ettirdiğini son açıklanan büyüme ve işgücü oranlarıyla pekiştirdi. Her ne kadar büyük bir kısmı baz etkisine dayansa da yüzde 10.3 lük büyümeye karşın istihdam da yüzde 2.5 lik artış, işte bu Asyalılaşma ortamında işgücü piyasalarının ne kadar enformalleştiğini, kalitesizleştiğini ve parçalanmaya yüz tuttuğunu göstermektedir. Ayrıca bir başka veriyi de istihdam ve kayıt dışı istihdam raporlarında görmekteyiz. Aynı şekilde işgücü verilerinden derlenen göstergelere göre istihdam artışlarını tarım, sanayi, inşaat ve hizmet olarak dört ana başlıkta incelediğimizde Asyalılaşma olgusunun bir örneği de tarım da karşımıza çıkmaktadır. Şöyle ki, 2 milyon 324 bin olan istihdam artışının yaklaşık 1 milyon 120 bin kişisi tarım sektöründe oluşmuştur. Yani artışın yaklaşık yüzde 50'si tarımdan. Fakat önemli olan nokta kayıt-dışı istihdam verilerinde karşımıza çıkıyor. Tarım da kayıtlı istihdam sayısı Ocak-Haziran arasında 1 milyon 200 olmasına karşın kayıt-dışı oran ise bu sayının 1 milyon 45 binini kapsıyor. Yüzde 87 lik kısım kayıt-dışı. Daha açık bir ifadeyle bu kadar kişi herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalıştırılmaktadır. Tipik bir Asya tarzı birikim modeli ve ucuz emeğin nasıl yaratıldığının güzel bir örneği. '' Artık değer '' yaratmak adına sömürünün sınır tanımayan bu durumu bir de TÜİK istihdam verisi olarak açıklanıyor ya , bir de bu artışa kamuoyu seviniyor ve gururlanıyor ya, üstüne bir de bu krizden çıkışın kanıtlarından biri olarak sunuluyor ya diyecek bir şey yok. Bu veriler bir övünç kaynağı olamaz, olsa olsa krizden çıkış için faturanın emekçi kitleler üzerinden nasıl finanse edildiğinin bir kanıtı olabilir. 24 Ocak kararlarının ardından başlayan neoliberal süreç; ekonomik reçetelerle ve uygulamalarla Türkiye'de Asya tarzı ucuz işgücü ordusu oluşumunun kapılarını aralamıştır. Bunun yanı sıra eğitim yatırımlarının bütçe'den ayrılan payının azaldığı, halkın bir parça ekmek için saatlerce çalıştırıldığı, sosyal güvencenin maliyetler lehine parçalandığı, gelir dağılımda uçurumların oluştuğu bir düzen yaratmıştır ve yaratmaya devam etmektedir.

İhracat'a ve İhracatçı'ya Üst Üste İki Gol Daha

1995 yılında Avrupa Birliği ile Türkiye arasında yapılan Gümrük Birliği atlaşmasının dış ticarette bölge ülkeleriyle olan etkisi günümüzde de etkilerini aynı şiddette devam ettirmektedir. Antlaşmayla birlikte ithalata getirilen bağımsızlık ticarette oluşan dış açıkların giderek büyümesine neden olmuştur. Ayrıca yapılan devalüasyonlar bile ihracat'a getirilmiş olan sarsıcı sınırlamaları iyileştirememiş, dış açık sorununu kronik hale getirmiş, cari açık sorununu ciddileştirmiştir. Unutulmamalıdır ki Türkiye'nin büyümesinin büyük ölçüde cari açıkla sağlandığı bir konumda, bir de Gümrük Birliği antlaşması sorunu derinleştirmiştir. Bu koşullar altında bir gol de geçen günlerde AB'nin Meksika'dan sonra şimdi de Güney Kore ile serbest ticaret antlaşmasını hazırladığı haberiyle geldi. AB'nin üçüncü ülkelerle yapmış olduğu ve yapmaya uğraştığı serbest ticaret antlaşmaları Türkiye ekonomisi için uzun vade de büyük bir risk oluşturmaya başladı. Türkiye ile tekstil, beyaz eşya ve otomotiv sektörlerinde bağlantısı bulunan Güney Kore ve AB, bu antlaşma ile avantajlı duruma geçecek. Üç önemli detay burada bu olguyu açıkça gözler önüne sermektedir. Birinci olarak, Güney Kore gümrük vergisiz AB'ye ihracat yapabilecek. İkincisi, Türkiye de Gümrük Birliği antlaşması yapmış olduğu için Güney Kore mallarının ithalinin önü açılacak. Son olarak; Avrupa malları Güney Kore'ye gümrüksüz girebilecek ama tam tersine Türk malları Güney Kore'ye girerken vergilere tabi tutulacak. Ayrıca serbest ticaret antlaşmasının Güney Kore den sonra Rusya ve Hindistan ile imzalanması gündemdedir. İhracatı dolaylı yoldan daraltacak olan bu antlaşmaların, ithalat üzerinde ki genişletici etkisini göz önüne aldığımızda ileri de Türkiye'yi daha ciddi dış açık sorunları beklemektedir. Bunun yanı sıra bir diğer gol de Merkez Bankasının yapmış olduğu Türkiye'de para politikaları konulu konferans'tan gelmiştir. Değerli TL'nin ihracat üzerinde olumsuz etkisini durmadan tekrarlayan ihracatçılar, konferans sonrasında kura müdahale'nin umutsuz bir bekleyiş olduğunu bir kez daha gördüler. Rezervleri arttırmanın TL'nin değerini zayıflatarak rekabeti teşvik edeceğini öngören ihracatçılar ne yazık ki tekrar umduğunu bulamamıştır. Peki sorun nerededir? Eskiden ihracat'a verilen değer niye şu anda verilmemektedir? Bu gibi soruların cevabı sanırım sıcak para girişlerine/bağımlılığına bakılarak anlaşılabilir. Türkiye ne yazık ki doğrudan sermaye yatırımlarının az olduğu ve yüksek faiz oranları ile sıcak para çeken, yatırımlarını, üretimlerini ve büyümesini buradan sağlayan bir ülke konumundadır. İşte kur sorununun kökeni bir anlamda içeri giren sıcak paranın TL üzerindeki baskısında anlaşılmaktadır. Para politikasının bir anda 180 derece dönerek ihracat lehine kura müdahalasi sıcak paranın dışarı kaçmasına ve ülke ekonomisinin tıkanmasına yol açacaktır. Bu sıcak para bağımlılığı koşulları altında tek söylenecek sanırım ihracatçının kalesinde daha çok fazla goller göreceğidir.

Hayali Büyüme, Sanal İstihdam, Can Yakıcı Bütçe

Borsa rekorları, altın fiyatı artışları, banka mevduat oranı yükselişleri derken II.dönem GSYH verileri açıklandı. Bir süredir hem reel kesimden hem de finansal kesimden gelen veriler, 2009 yılı ile kıyaslama yapıldığında büyümenin pozitif yönlü olacağını açıkça belli ediyordu. Fakat çoğu ekonomi kesimi %10.3 lük bir büyüme beklemiyordu. Haliyle, yüksek mevki kişiler için bunun tadını doyası çıkarmak bu sonuçtan sonra farz olmuştu. Ama isterseniz bir de büyümenin nasıl bir büyüme olduğunu sorgulayalım. Öncelikle, 2010 Haziran verileri kriz öncesi 2008 Haziran milli gelir düzeyinden hala düşük durumdadır. İkinci olarak gelir dağılımında hiçbir düzelme yoktur. Tam tersine toplumsal refah düzeyi daha da aşağı çekilmiştir; nedenini ise iki yıl arasında ki kurumsal nüfus artışındadır. Üçüncü olarak, reel ücretler çok az sayı da sektörde ki artışlar dışında diğerlerinde ya 2008 yılı ile aynı seviye de ya da daha aşağıdadır. Son olarak, istihdam verilerinde sanal bir artış vardır. Son açıklanan verilerle, işsizlik %10.5 tir. Fakat mevsimsel etkileri de düşünmeliyiz. Her yıl olduğu gibi Haziran-Ekim ayları arasında mutlak bir istihdam artışı olur. Ama sonrasında azalışların tekrar başlayacağı bilinen bir gerçektir. Hele ki sıcak para girişlerinin büyümeye etkisi göz önüne alındığında istihdam artışının mümkün olmayacağı açık ve nettir. Ayrıca, gerçek istihdam düzeyinin hala %17-18 lerde olduğu düşünülürse, durum çok vahimdir. Büyüme ve istihdam artışlarını bir de sektörler açısından değerlendirirsek, istihdam artışlarının büyümenin gerisinde seyrettiği açıkça görülecektir. Örneğin, inşaat sektöründe ki yıllık büyüme %25 olmasına rağmen istihdam artışı %10 dur. Durum imalat sanayi ve ticaret sektörü içinde aynı şekilde istihdam artışlarının büyümenin altında seyrettiği şeklindedir. Fakat ilginç olan, tüm sektörleri kapsamayan bu durum tarım sektöründe tam tersi. Şöyle ki yıllık büyüme %0,6, istihdam artışı ise %7,6 dolaylarındadır. İnsanı içten içe güldüren bu tablo doğruyu yansıtmamaktadır. Büyümenin neredeyse hiç yaşanmadığı tarım da istihdam 1 milyon artmış?(!). Peki bu nasıl olur? TÜİK bir açıklama yapmalıdır. Her neyse, bir de şu bütçe açığının geçen yıla göre azalan durumu var. Bu yılın ilk 8 aylık açığı 14 milyar TL, geçen yıl için ise aynı 8 aylık dönem 31 milyar TL. %54 lük bir azalma... Burada vergi gelirlerini incelemekte fayda var. Çünkü KDV ve ÖTV de ki artışlar %52 dolaylarında. Bu da haliyle bütçe de ki açığı daraltmış durumda. Canı yanan ise her zaman ki gibi sabit gelirli emekçiler, memurlar, çalışanlar. Durum açık, görünenler ortada. Gelir dağılımı adaletsizliği , nüfus artışı, reel ücretlerin düşüşü, işsizliğin kabarıklığı... Başka söze ne gerek var.

Cari Açık - Bütçe Açığı İlişkisi ve 2 Farklı Yorum

Kısaca özetlemek gerekirse, ödemeler dengesinin alt başlıklarından biri olan cari işlemler hesabı, bir ülkenin mal ve hizmet ihracatı ile ithalatı arasındaki farka net yatırm gelirlerinin cari transferlerin (faiz, rant ve ticaret gelirleri) eklenmesi ile elde edilen değerdir. Bütçe dengesi ise aynı yıl içinde ekonomik istikrar, büyüme ve istihdam için planlanan ekonomik hedefler çerçevesinde kamu bütçesinde amaçlanan bütçe gelirlerinin ( genellikle vergilerden, T , oluşur) amaçlanan devlet harcamalarına (G) eşit olmasıdır. Buradan çıkışla her ikisi için sırasıyla cari açık, mal dengesinin ve net yatırım gelirlerinin negatif olmasını, bütçe açığı ise planlanan devlet gelirlerinin, harcamalarından düşük olmasını ifade eder. Makroekonomi alanında genellikle bu iki açığın birbiriyle çift yönlü bir nedensellik ilişkisi içinde olduğu kabul edilir ve ikiz açık olgusu olarak tanımlanır. Ekonominin tarihine baktığımızda bu olgu iki farklı görüş tarafından analiz edilir. Bir tarafta; Keynesyen yaklaşım (ikiz açık ilişkisini kabul eder), diğer tarafta ise Ricardocu eşitlik hipotezi yaklaşımı (ikiz açık ilişkisini reddeder). Bu yaklaşımları incelemeden önce ilk olarak milli gelirden yola çıkarak ticaret, bütçe ve tasarruf dengeleri ilişkisini göstermek ve buradan cari denge ile bütçe dengesi arasında ki genel tabloya ulaşmak, iki farklı yorumu anlamamız açısından çok önemlidir.

(1)GDP = C + I + G + NX = C + S + T

İlk olarak gayri safi milli gelir girişleri ile çıkışları birbirine eşit olacaktır.

(2)I + G + X = S + T + M

2. göstergeden yola çıkarak, bütçe açığı ile ticari açık arasında ki ilişkiyi şu şekilde gösterebiliriz:

(3)(X-M) = (S-I) + (T-G) diğer bir şekliyle MD = TD + BD bunu tanımlayabiliriz.

MD (Mal dengesi), mal ve hizmet ihracatı ile ithalatı arasında ki farkı gösteren cari işlemler açığını, TD (Tasarruf dengesi) özel kesim tasarrufarı ile özel kesim yatırımları arasında ki farkı ve son olarak BD (Bütçe dengesi) ise planlanan devlet gelirleri ile harcamaları arasında ki farkı gösterir. Bu açıklamalar ışığında artık ikiz açık olgusu ile ilgili görüşlere bakabiliriz. Keynesyen görüşe göre esnek döviz kuru ve sermaye hareketliliği serbest olan bir ülkenin kamu harcamalarının artması, ulusal tasarruf oranının düşmesine neden olur. Ulusal tasarrufların azalması devlet otoritelerini faiz'in yukarı çekilmesi yönünde uyarıcı bir nitelik kazanır. Faiz yükselmesi, dış yatırımların iştahını kabartır (en tipik örneği sıcak para) ve ülke içinde döviz bolluğu yaratarak, ulusal paranın değer kazanmasına neden olur. Tabi doğal olarak yabancı paralara göre değer kazanan ulusal para, ihracatın aleyhine cari işlemler dengesinin alt kalemi olan mal dengesini bozar ve ciddi dış ticaret açıkları nedeniyle cari açıkların oluşması başlar. Sonuç olarak, devlet harcamalarının artmasına bağlı bütçe açığı, cari işlemler dengesini olumsuz etkiler ve ikiz açık olgusunu yaratır. Diğer tarafta ise ikiz açık olgusunu reddeden Ricardocu eşitlik hipotezi vardır. Bu görüşe göre bütçe dengesinde meydana gelebilecek olan vergi indirimi nedeniyle bütçe açığı, cari işlemler dengesi üzerinde bir etki oluşturmaz. Devlet harcamalarının sabit ve borçlanma olasılığının bulunmadığı kabul edilirse vergi oranlarındaki indirim arzulanan tasarruf düzeyini etkilemez. İnsanlar azalan vergi yükü nedeniyle özel tasarruf oranlarını arttırır. Vergi indirimleri nedeniyle azalan kamu tasarruflarına eş miktarda özel tasarruflar ekleneceği için ulusal tasarruf oranı eşit kalacak ve cari işlemler dengesi etkilenmeyecektir. Dolayısıyla Ricardocu eşitlik hipotezine göre ikiz açık olgusu kabul edilemez.

Kaynaklar:

1)Ahmet AY - Zeynep KARAÇOR - Mehmet MUCUK - Savaş ERDOĞAN - BÜTÇE AÇIĞI - CARİ İŞLEMLER AÇIĞI ARASINDAKİ İLİŞKİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ (1992-2003)

2)Prof.Dr. Tümay Ertek – MAKROEKONOMİYE GİRİŞ

1 Olgu: Kur-Enflasyon İlişkisi ; 2 Çıkmaz: Ekonomik İstikrar ve İhracat

Dış ödemeler dengesi veya kısaca ödemeler dengesi, bir ülkenin başka ülkeler ile olan ekonomik ilişkilerinin bir kaydı olup, belli dönemler içinde, o ülkenin diğer ülkeler ile arasındaki ekonomik ilişkilerin parasal değerini gösterir. Bilindiği gibi, ödemeler dengesi 4 ana kısımdan oluşur: Cari işlemler hesabı, sermaye ve finans hesabı, rezerv hareketleri ve net hata noksan. Türkiye'nin ödemeler dengesi tablosuna baktığımız zaman cari işlemler hesabında çok büyük açıkların olduğunu görüyoruz. Cari işlemler hesabının kalemlerinden biri olan mal dengesi (ticaret dengesi), bu açığı tetikleyen en büyük nedenlerden biri. Türkiye'nin kronikleşen bu açığını derinleştiren bir veri de son olarak TÜİK ve Gümrük Müsteşarlığı işbirliği ile oluşturulan 2010 Temmuz verilerinden geldi ve ilk 7 ayın dış ticaret ortalaması ortaya çıktı. Acı olan şu ki, Türkiye sonuçları felaket olabilecek büyüyen bir dış ticaret açığı ile karşı karşıya. İlk 7 ayda ki ithalat patlaması ticaret dengesini alt üst etmiş durumda. 2009 yılı ile karşılaştırdığımızda 18.436 milyon $ olan dış ticaret açığı 2010 da 34.918 milyon $ ' a yükselmiş durumda. Yaklaşık %89 artış. Peki bu açık nasıl finanse ediliyor? Cevabı açık: Cari açığı kapatmanın tek kanalı olarak kullanılan sıcak para ile. Ağustos ayı sonu ile birlikte Türkiye'ye giriş yapan sıcak para oranı 100 milyar $ civarında. Bu ise açığı hafifletiyormuş gibi görünerek aslında derin bir çıkmaza neden oluyor. Şöyle ki, ikinci dip korkularının odağı olan ABD ve AB 'den çıkarak Türkiye gibi gelişmekte olan (şimdilik bütçe açığı ve kamu borç stoklarının çok tehlikeli durumda olmayan) ülkelerde kendine büyük bir işlem hacmi yaratıyor ve böylece ülkemize oldukça yoğun bir sıcak para yağıyor. Çelişki surada, sıcak para geldikçe döviz kuru aşağı iniyor ve bu da ülkeyi ithalat'a sürüklüyor. Her türlü mal ithal ediliyor. İşte bu noktada artık ihracatçılarında tahamülü kalmamış durumda. Sıcak para'nın neden olmuş olduğu değerlenen döviz kuru, ihracatçıları mahvediyor. Türkiye ihracatçılar meclisinden (TİM) yapılan son çağrılarda, Merkez Bankası'nın (MB) bir an önce devalüasyon'a gitmesi ve dövizin ucuzlaması için işlemlere başlamasını dile getirdiler. Fakat bunun sonuçları neler? Devalüasyon yapılır yapılmasına (ki Türkiye'nin geçmişine baktığımız zaman örneklerini görebiliriz) ama iş bu kadar kolay değil. Türkiye gibi gelişmekte olan ekonomilerde döviz kuru-enflasyon ilişkisi hayati bir öneme sahiptir. Öncelikle, döviz kurunda meydana gelen değişmeler fiyatları da önemli ölçüde etkiler. Döviz kuru arttığında (yerli para cinsinden) fiyatlar genel seviyesi de artan bir eğilim içine girer veya tam tersi döviz kuru düştüğünde fiyatlar genel seviyesi de düşme eğilimine girer. Ayrıca, Türkiye, üstte de belirttiğimiz gibi yatırım mallarından tüketim mallarına, ara mallardan her çeşit girdi türünde ithalata bağımlı bir ülkedir. Dolayısıyla ihracatçıların söylemlerini MB uygularsa birinci olarak, ithal edilen tüketim mallarının fiyatları etkileneceği gibi, üretim maliyetlerinde de çok önemli bir artış yaşanacaktır. Aynı zamanda döviz kurunun MB vasıtasıyla değer kaybetmesinin ikinci yaratacağı sorun ise mevcut borç stoklarının TL açısından yüklü bir şekilde yükseleceğidir. Bunu karşılamak için MB'nin uygulayacağı para politikası, para arzını arttırmak olacaktır. Ama yaratılacak olan bu likidite fazlalığı piyasada nasıl yan etkilerde bulunacaktır? Tabi ki enflasyonun artması ve bunun sonucunda sabit gelirliler açısından daralma, talebin düşmesi, tüketimin azalması, yatırımların azalması ve resesyona sürüklenme... Son olarak üçüncü sorun ise bütçe açıkları artışlarıdır. Hükümet daha fazla harcama yaparak döviz kurundan ki yükselmeden kaynaklanan TL değer yitirimini karşılayacaktır. Bu ise daha derin bir istikrarsızlığa neden olacaktır. Öngörülen bu üç olasılığın dışında TL'nin aşırı değeli olmasının başlıca nedenlerinden biri olarak faizlerin yüksekliği gösteriliyor. Çünkü faizlerin yüksek olması yabancılar için yüksek reel getiri demektir. Bu reel getiriyi elde edebilmek için sıcak para ülkemize akıyor. Sonuçta, döviz bolluğundan dolayı TL değer kazanıyor. Sav bu.. İhracatçıların istekleri MB'nin ya faizleri düşürmesi ya da Tobin vergisi gibi araçlarla sıcak para girişini engellemek ve böylece TL'nin değer kaybetmesini sağlamak, ihracat kazançlarını arttırmak. Keşke buna gücümüz yetebilecek kadar sağlam bir ekonomimiz olsaydı. Fakat şu an ki koşullar altında sermaye akışlarının ülkemize girmesinin engellenmesi büyüme(!) ve istikrar(!) açısından intihar niteliğindedir. Ama kaçması da uzak görünmüyor. Nedeni ikinci dip senaryolarının gerçek olmasında yatıyor. Tabi ki izleyip göreceğiz. İşte durum ortadadır; yabancı yatırımlar, sıcak para akışları, büyük cari açıklar, borç yükü ve bütçe açıkları sıkıntıları, ithal girdiler... Türkiye ekonomisi ipin ucundadır ve aslında istikrar görüntüsü içinde istikrarsızdır. Bundan birkaç yıl önce enflasyonu indirmek uğruna istihdam gücüne yapılanlar şimdi sıcak paraya bağlı cari açık seviyesini düşürmek için ihracatçılara yapılıyor. Öyle zannediyorum ki bu tartışmalar uzun süre devam edecektir. Ama bir nokta ise şunu göstermektedir ki gelecek göstergeler de ihracat rakamları uygulanan politikalar yüzünden ithalat'ın uzun süre çok gerisinden gelecektir ve olası sıcak para kaçmasıyla durum gerçekten felaket olacaktır.

Eski Yunan da Özel Mülkiyet

Öncelikle şunu belirtmek isterim ki, kaleme aldığım bu makale de sizlerin değerli düşüncelerinize yorum yapmak yerine, tarihsel perspektif içinde mülkiyet kavramının gelişimini sizlere sunmak istedim. Uygarlık tarihinin önemli bir aşamasını oluşturan Eski Yunan dan ve burada oluşan mülkiyet kavramından sizlere bahsetmenin önemli olacağını düşünüyorum. Batı Uygarlığının kaynağı olarak kabul edilen Eski Yunan, çağımıza kadar süregelen felsefe de olsun, mitoloji de olsun ya da siyaset konularında olsun birçok önemli yapıt bırakmıştır. Fakat ilginç olan bir nokta Yunan uygarlığından kalan ekonomi alanına ilişkin düşünceler ise çok sınırlıdır. Ayrıca birçok düşünce hukuk, adalet veya siyaset gibi dalların içerisinde yer bulmuştur. Özel mülkiyet kavramını Eski Yunan tarihinde değerlendirirken iki önemli düşünürden bahsetmemizin gerekli olduğunu düşünüyorum. Bunlar Platon ve Aristoteles. İki önemli düşünürün de bizlere birçok disiplin hakkında çok çarpıcı bilgiler bıraktığı bir gerçektir. Özellikle Platon'un ideal devlet modeli ve Aristoteles'in Politika adlı kitabında üzerinde durduğu İnsan ve Toplum konusu başlıcalarıdır. İki düşünür için özel mülkiyet fikirlerini irdelemeden önce, isterseniz ilk önce Platon ile başlayarak ideal devlet kavramının ne olduğuna bakalım. Platon'un vurguladığı ve şiddetle üzerinde durduğu temel konu ideal devlet'in nasıl olması gerektiğidir. Platon'a göre öncelikle devletin ortaya çıkışı, o zaman ki şehir-devletler de (polis) yaşayan her bir bireyin kendilerine yeterli olmaması ile açıklanabilir. Platon'un kendi cümleleri ile açıklarsak: '' Devlet bence, insanların ihtiyacından doğar. Birçok ihtiyacımız olduğu için de, bu ihtiyaçları giderecek pek çok insan gereklidir. Birisi bir ihtiyaç için, diğeri bir başka ihtiyaç için kendine yardımcı bulur. Bütün bu ortaklar ve yardımcı kişiler bir araya toplandığında 'Devlet' denilecek olan topluluk doğar ve herkes birbiriyle değişim yapar; biri verir diğeri alır. Çünkü her bir birey değişimin kendi yararına olacağına inanır. '' ( Republic, Platon ) Platon'un ideal devlet modeli üç aşamada tamamlanır: Birinci aşama, önce bireyin temel ihtiyaçlarının karşılanması ile ilgilidir. Fakat bu düşünceyw birçok eleştirmen tarafından toplumun bir ''domuz toplumuna'' benzeyeceği nedeniyle karşı çıkılmıştır ve Platon bunun üzerine düşüncesini daha karmaşık hale getirerek lüks malları ve harcamaları da modeline katar ve bunların ticaretine, değişimine ve diğer faaliyetlerine yer verir. Ancak bu da toplumun kaynaklarının yetersiz olması nedeni ile amacına ulaşamayacaktır. Bunu başarabilmek için şehir-devlet, komşularıyla savaşmaya ve onlardan zenginlik kaparak ulaşmaya çalışacaktır. Platon ne demiştir: '' Bütün savaşlar zenginlik elde etmek için yapılır '' (Phaedo Diyaloğu). Ayrıca bu savaş düşüncelerini sadece tek bir polis için değil, diğer bütün şehir-devletlere de uygulatma politikasıyla söylemiştir. Ve buradan ideal devlet modelinin ikinci aşamasına ulaşır. Bu aşama da saldırılarda bulunacak askeri bir güce ihtiyaç duyulur. Böylece üretici sınıfın dışında ayrı bir sınıf daha oluşmuş olur. Yani '' uzman askerler '' sınıfıdır. Bu oluşumdan sonra üçüncü ve son aşamaya geçilir. Platon'a göre üretici sınıf ile uzman askerler sınıfı ayrımı ayrıca yönetici ile yönetilenler ayrımını da oluşturur. Burada yönetici uzman askerler ve filozoflardır. Filozoflar hiyerarşinin en üst kısmında yer alacaktır. Filozofları da işin içine katan Platon buradan sonuçla üç sınıf kavramına ulaşır. Bu üç sınıf ayrıca Platon'a göre insan aklının ve ruhunun üç ayrı ve değişik yönünü gösterir. Bir tarafta üreten, bir tarafta dövüşen ve bir diğer tarafta da düşünen üç ayrı yön. Platon bu üçlü sınıf ayrımıyla sonunda oluşturduğu sıfır sorunsuz adalet kavramına ulaşacaktır. Oluşturduğu bu ideal devlet sisteminde, toplumun bu düzenli ve uyumlu düzenlenmesiyle adalet sorunsuz gerçekleşecektir. Platon tabi ki ideal devlet kavramının yanında bu sistemde mülkiyet kavramına da detaylı olarak olarak değinmiştir. Çünkü uygulanacak adalet'te mülkiyete nasıl sahip olunduğu ve dağıtıldığı büyük önem taşımaktadır. Platon'un mülkiyet düşüncesi içeriğinde toplumsal bir nitelik taşır. Yani daha bir açık ifade ile oluşan zenginliğin, servetin ve kaynakların şu veya bu bireye verilmesinin adalet ile yakından uzaktan hiçbir alakasının olmadığını söyler. Birey, toplum tarafından oluşan zenginlikte hiçbir özel hak sahibi olamaz. Platon, bireylerin (yönetenler) ruhlarının, iç varlıklarının kirlenmemesi ve soyut olarak bozulmaması için para ve ticaret konularına soğuk bakmıştır. Yönetilenlerinde, yönetenlerinde ortaklaşa bir hayat yaşamak zorunda bırakılmalarını bir ilke olarak uygulatma düşüncesindedir. Fakat Platon, alt sınıfın (yönetilenler) ekonomik faaliyetleri hakkında hiçbir düşünce ortaya koymamıştır. Önemli olan görüşleri genellikle üst sınıfın ekonomik faaliyetleri ile ilgili olanıdır. Platon bu üst sınıfta her türlü özel mülkiyetin ortadan kaldırılmasını savunmaktadır. Hatta bu sadece mallar konusunda değil, ayrıca kadınların ve çocuklarında ortak mülkiyeti konusunu içerir. Burada ki düşüncesi ise bu yöntem ile üst sınıfın köklü bir birliğe ulaşmış olacağı ve büyük bir aile meydana getireceğidir. Böylece bir ölçüde kadın-erkek eşitsizliğinin azalacağını söylemektedir. Yani çekirdek aile olgusu ortadan kalkınca, erkeklere verilen eğitimin aynısını kadınlara da vermek mümkün olacak ve sınıfsal yapı da bölüşülmüş olan iş kolları kadın çalışanları da bünyesine alacaktır. Özet olarak, Platon şehir-devlet ile bireyin yaşamını bütünleştirmiş ve biri için iyi ve güzel olanın diğeri için de iyi ve güzel olacağını söylemiştir. Platon için devlette, bireyde aynı şeyin farklı görüntüleri olup, hepsi iyinin ve güzelin gerçekleşmesi, oluşması amacına yöneliktir.

Eski Yunan devrinin, ikinci bir diğer önemli düşünürü de Aristoteles'tir. Aristoteles'in ekonomi hakkında düşünceleri hocası Platon'a göre biraz daha kapsamlı ve içeriği biraz daha zengindir. Öncelikle Aristoteles ekonomik düşünce sistemine ''analitik'' görüşü getiren ilk düşünürdür ve analitik ekonomist olarak kabul görür. Bu düşüncemizi doğrulayan cümleyi kendisi Politika adlı kitabında şöyle dile getirmiştir: ''Bilimin diğer dallarında olduğu gibi, siyaset biliminde de bir olay kendini oluşturan basit unsurlara ayrılabilir.'' Eğer biz Aristoteles'in ekonomik konuları siyaset sorunları, problemleri içinde ele aldığını unutmazsak, bu ifadesini ekonomik analiz içinde aynı şekilde düşünebiliriz. Kendisi diğer sosyal dallarda olduğu gibi, ekonomi dalındaki sebep-sonuç ilişkilerini belirlemeyi temel alma yolunu tutmuştur. Aristoteles'in ekonomi felsefesini incelediğimiz zaman belli başlı bazı görüşlerini şu şekilde toplayabiliriz:

Mutluluk kavramına, faydacı bir görüşle yaklaşmayı reddetmiştir. İnsan mutluluğu onun düşünsel etkinliğindedir.
Sofistler'in tersine toplumsal sözleşme fikrini benimsememiştir.
Platon'un tersine aileyi ve özel mülkiyeti çok şiddetli bir şekilde savunur.
Kölelik durumunu tam olarak reddetmez, insanların arasında doğuştan gelen bir doğal eşitsizliğinin olduğunu söyler. Bazıları boyun eğer, bazıları boyun eğdirir.
Gelir dağılımı konusuyla ilgilenmemiştir.

Makalenin başında da belirtildiği gibi Aristoteles'in özel mülkiyet düşüncesine gelmeden önce insan ve toplum hakkında görüşlerine yer vermemiz ve ayrıca Platon'un ideal devletine bir de Aristoteles'in gözünden bakmamız gerektiğini belirtmemiz yararlı olacaktır. Aristoteles'in neden özel mülkiyeti benimsediğini anlamamız için onun insan ve toplum ile ilgili felsefesinin ve düşüncelerinin ilkelerini kavramak gerekir. Öncelikle, Aristoteles hocasının beden ve ruh ayrımını reddeder. Böylece ayrıca Pythagoras gibi Platon öncesi düşünürlerinde öne sürdükleri gibi ruh ve beden ayrımını ve ruhun bütün canlılarda bulunan ölümsüz bir unsur olduğunu da reddetmiş olur. İkinci olarak, eski düşünürlerden Herakleitos'un evrenin özü ''değişme''dir (diyalektik'tir) görüşüne bilimin diyalektiğe dayanmayacağı görüşüyle karşı çıkmıştır. Ona göre bilim etrafımızdaki varlıkları tanımlama gücümüze dayanır ve tümevarım yöntemiyle geliştirilir. Varlıkların özleri değişmez, sonsuza kadar aynı kalır. Öz'de hareket diye birşey yoktur. Üçüncü olarak, Aristoteles'e göre insan ve diğer canlıların ayrımı, insanlarda varolan akıl ile açıklanır. İnsan hem toplumsal hem de politik bir hayvandır. Buradan yola çıkarak, Aristoteles insan bilimini üç ayrı dalda incelemek gerektiğini söyler: Birey olarak, aile olarak ve site olarak. Bireysel yaşamın bilimi etik, ailenin ki ev ekonomisi, site hayatının bilimi ise politikadır. Aristoteles'in ikinci bir yorumu ise Platon'un oluşturduğu ideal devlet kavramını kendince açıklarken ortaya çıkar. Birçok açıdan bakıldığında kendisinin devlet anlayışı Platon'un devlet anlayışına benzemektedir. Vatandaşlar yönetenler ile yönetilenler olarak ikiye ayrılır. İdeal devlette sınırlı bir ticari etkinliğe izin vermiştir. Köleliği reddetmemiş, bunu ideal devletin bir kurumu olarak kabul etmiştir. Nedeni ise bazı insanların doğuştan köle olarak yaratılması düşüncesidir. Tek bir fark ortaya koymuştur kölelik hakkında, o da geleneksel tanımından farklı olarak köleliğin Helenik kökenli olmayanlara uygulanması önerisidir. Bu bilgilerimizin ışığında Aristoteles'in özel mülkiyet hakkında ki fikirlerine bakabiliriz. Aristoteles özel mülkiyet ve toplumsal mülkiyet ayrımı yapmaktadır ve özel mülkiyetin savunuculuğunu ve gereğini şu şekilde açıklar:

Özel mülkiyet, toplumsal mülkiyet'e göre daha üretkendir ve büyümeyi, ilerlemeyi, gelişmeyi sağlar.
Toplumsal mülkiyet ne kadar yoğun ise savaş çıkma ihtimali yüksektir. Çünkü herkes genellikle kendisinin daha çok çalıştığını belirterek kendisine daha az verildiğini söyler.
Özel mülkiyet, sahibi olduğu kişiye haz verir.
İnsanlığın tarihi, özel mülkiyetin genelde benimsendiğini kanıtlamaktadır.
Toplumsal mülkiyette zorlama vardır, özel mülkiyette ise insanlar iyiliksever ve cömerttirler.

Bu maddelerden de anlaşılacağı gibi Aristoteles özel mülkiyeti, Platon'un tersine savunmuştur. Toplumsal mülkiyet kavramının doğru olmadığını söyleyerek Platon'a belirli açılardan karşı çıkmaktadır. Örneğin yöneticilerin hiçbir kişisel mülkü olmaması ilkesi gibi. Aristoteles hocası Platon'a eleştirilerine onun devletin mutlak birliği düşüncesine karşı çıkarak başlar. Çünkü bu birlik düşüncesi şu üç açıdan yanlıştır: Çeşitlilik (bir devletin belirli şu veya bu sayıda insana sahip olması değil, çeşitli düşünce ve becerilere sahip insanlardan oluşması), karşılılık (bireylerin kendi aralarında eşit değerlerde mal ve hizmet değişiminde bulunmaları) ve kendine yeterlilik (bir devletin ancak kendine yeterli olması ve vatandaşlarının istek ve arzularını, refahını bolluk içinde yaşatabilmesi). Aristoteles için bu üç ilkenin bir arada uyumlu olarak işlemesi gereklidir. Fakat Platon'un devletin mutlak birliği kavramı kendine yeterlilik ilkesine tamamen karşıdır. Buradan yola çıkarak Aristoteles, birlik düşüncesini arzulamanın doğru olmadığını açıklar ve Platon'un bu birliği sağlamak için gerekli gördüğü yöneticiler için ortak mülkiyet ilkesini inceler. Sonuç olarak özel mülkiyet ile toplu/ortak mülkiyet kavramlarını karşılaştırmaya yönelir ve özel mülkiye üstte sıraladığım 5 yargı ile üstün olduğunu söyler. Bu 5 yargı aynen sırasıyla ilerleme, barış, zevk, tecrübe ve iyilikseverlik'tir. Böylece, Aristoteles özel mülkiyetin gereğini ve yararını maddelerle sunarak buna sınır getirilmemesini savunur. Ona göre özel mülkiyete nazaran nüfusa sınır getirilmelidir. Bu sınırlamanın getirilmemesi, fakirliğin gerçek sebebidir Aristoteles'e göre. Buna ek olarak toplumsal huzursuzluklara neden olan tek eşitsizlik durumu, ekonomik eşitsizlik değildir. Konum veya prestij eşitsizlikleri de önemlidir. Son olarak, Aristoteles mülkiyetin kendisi veya büyüklüğünü değil, ahlaki yönden hangi amaçlarla kullanıldığının önemli olduğunu söyler. İnsanların ihtiyaçlarının sınırlı olduğu ancak isteklerinin sınırsız olduğunu belirtir. Bu bilgiden sonra yazımın sonuna gelmiş bulunuyorum. Makalenin başında da belirttiğim gibi, Eski Yunan tarihinin ekonomi düşüncelerine ilişkin kaynaklarımız ne yazık ki sınırlıdır. Ayrıca birçok ekonomi ile ilgili düşünceyi de siyaset, adalet ve hukuk gibi konuların içinde bulmaktayız. Fakat herşeye karşın bugünkü ana-akım ekonominin çoğu temel kavramlarının da bu düşünürlerin anlatılarında bulunduğunu belirtmek zorundayız.

Kaynaklar:

1)İktisatın Tarihi, Prof. Dr. Vural Fuat Savaş
2)Felsefe Tarihi, Ahmet Cevizci
3)Felsefe Ansiklopedisi, Ahmet Cevizci
4)Ekonomi Sözlüğü, Erhan Arda
5)Politika, Aristoteles
6)Devlet, Platon
7)http://www.demokratikgençlikhareketi.org

Ya Yunanistan'dan Sonra...

Uzun zamandır gündemde olan Yunanistan'ın borç krizi birçok soruyu da arkasından getirdi. Avrupa Birliği'nin yapısı, IMF'nin ilk müdahalesi ve birlik içinde ki siyasi bunalımlar,fikir ayrılıkları derken uzun vade de yeni sorunların oluşmasına yol açabilecek bazı detaylarında gözümüzden kaçmasına neden olmaya başladı. Aslında gündeme gelen bu detaylar, Yunanistan odaklı planlanan parasal düzenlemelerin yoğun olduğu bu dönemde kaçırılmaması gereken ve ilerde çok ciddi sorunlara yol açabilecek noktaları içeriyor. Neden mi?

1)Yunanistan üzerinde günlerce kafa patlatılırken, bunun dışında ki İrlanda, Portekiz, İtalya, İspanya ve İzlanda ciddi borç yükleriyle karşı karşıya. Portekiz'in geçen yıl son çeyrek itibariyle borç yükü 548 milyar dolar. Ayrıca Dünya Bankası'nın geçen yıl açıkladığı son çeyrek toplam dış borç yükleri verilerine göre İtalya 2 trilyon 595 milyar dolarla lider durumda. Onu takip eden İspanya'nın borcu 2 trilyon 546 milyar, İrlanda'nın ise 2 trilyon 321 milyar dolar. Bu kadar tartışmalar içinde IMF ve Avrupa Birliği yardımlarına muhtaç kalan Yunanistan'ın borç yükü ise 582 milyar dolar. En son ise İzlanda'nın 136 milyar dolar civarlarında borcu bulunuyor. Şimdi burda aklıma gelen bir soru var. İspanya ve İtalya'nın da uzun süredir içlerinde yaşadığı ekonomik sorunlar ya patlak verirde bu kadar ağır borçları ödeyemez hale gelirlerse ne olacak? Daha da önemlisi Almanya öncülüğünde ki Yunanistan'a verilmesi planlanan 45 milyar dolarlık borcun Yunan ekonomisini biraz da olsa dengeye getireceği meçhulken ya akabininde patlayabilecek olan ve sürpriz olması beklenmeyen bu ağır borç yüküne sahip İtalya ve İspanya ne olacak? Eğer Yunanistan için bu kadar ağır tartışmalar oluyorsa, bu büyük ülkelerde yaşanabilecek bir ekonomik çıkmazın sonuçları Avrupa Birliğinin geleceği hakkında da düşünmemize olanak sağlıyor.

2)İkinci neden olarak ise bütçe açıklarını söyleyebiliriz. Şöyle bir genel olarak baktığımızda elimizde ki veriler ile şunları belirtebiliriz. Geçen yıl İrlanda'nın bütçe açığı GSYH'nın 14.3'ü (23 milyar avro) iken, bu yıl beklenen açık ise 14.7. Yunanistan'ın ise bütçe açığı geçen yıl Avrupa Birliği sınırı sayılan yüzde 3'lük bölümü 4 katından fazla geçerek GSYH'sının yüzde 13.6 sı (32.3 milyar avro) olmakla beraber bu sene bu oranın 12 lere düşmesi bekleniyor. İtalya ise bu ülkelere göre GSYH'a 5.3'lük oranla (80.3 milyar avro) AB bütçe açığı sınırına daha bir yakın ve yapılan analizlerin göstergesi ise bu yılda oranın aynı kalacağını işaret ediyor. Son olarak İspanya, Portekiz ve İzlanda'nın bütçe açıklarının GSYH içinde payına baktığımızda ise sırasıyla yüzde 11.2 (117.6 milyar avro), 9.4 (15 milyar avro), 11.9 (1.09 milyar avro) olarak ayrıldığını görüyoruz. Bu yıl için beklentiler ise tekrar sırayla bu rakamların yüzde 10.1, yüzde 8 ve yüzde 8.5 olması yönünde. Genel olarak bakıldığında bu yıl beklenen değerlerin aşağıya doğru seyretmesi yönünde genel bir kanı var. Ama görülebilen net resim ise hala AB bütçe sınırının referans noktası olan yüzde 3 seviyesinden bir hayli uzak olması. Ekonomik kriz dönemlerinde öne sürülen bu beklentilerin ise global sistemde yaşanabilecek küçük bir şok dalgası ile yükselişe geçebileceği olasılığını da unutmamalıyız. Yunanistan'ın düştüğü ekonomik sorunların ayrıca Euro para birimine değer kaybettirdiği bu ortamda ağır bütçe açıklarıyla ve büyük borç yükleriyle başka ülkelerden kaynaklanabilecek en küçük bir sorunun ne gibi sonuçlar doğurabileceğini az çok kestirmek zor olmasa gerek. Peki bizim takip edebildiğimiz kadar buna yönelik planlar ne aşamada? Aslında soru biraz yanlış oldu, ''Acaba böyle planlar var mı!!!''.

3)Son olarak ise piyasaların toparlanamamasının baş nedeni olarak gösterilen işsizlik sorunun da ise doğal olarak aynı olumsuzlar borç yükü ve bütçe açığında olduğu gibi devam ediyor. OECD'nin Şubat 2010 raporlarına göre İspanya yüzde 19 luk rekor bir oran ile ipi göğüslüyor. Bu ülkeyi yüzde 13.2 ile İrlanda yüzde 10.3 ile Portekiz ve yüzde 8.5ile İtalya izliyor. Ekonomisi AB içinde en büyük sorunlar yumağını oluşturduğu söylenen Yunanistan'ın işsizlik oranı ise 10.2. İzlanda ise en son da, 7.8 lik oranla sıkı bir takiple peşlerinde. Doğal olarak ekonominin baş faktörü sayılan emek gücünün mal ve hizmetler piyasasında boş kalan yerleri böyle devam ettiği sürece, içine düşülebilecek bir ekonomik çıkmazda işsizlikten kaynaklanan talep yetersizliğinin daha da artarak önü kesilemez noktaya gelmesi kaçınılmaz olacaktır. Geçen günlerde medya ya düşen bir haberde Alman devletinin Yunanistan'a borç verme konusunda isteksizliğini bir nevi dile getiren'' Biz çalışıyoruz, sizde çalışın '' tümcesi bu kadar ağır borç yükü, bütçe açıkları ve işsizlik içerisinde nasıl mümkün olacağını merak etmemize neden oluyor.

Post-Otistik İktisat... (mı??? O da ne???)

Açıkça söylemek gerekirse, post-otistik iktisat terimini duyduğum zaman benim de ilk tepkim '' O da ne yaa? '' olmuştu. Sanırım çoğu kişi de ilk önce bu tepkiyi veriyordur. O yüzden birazcık bu oluşmakta olan yeni kavramın nereden geldiği üzerinde durmak ve içeriğini sizlerle paylaşmak istedim. Öncellikle otizm'in ne anlama geldiğine bakalım. En temel veri olarak Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe sözlüğüne baktığımız zaman Fransızca kökenli bir sözcük olduğunu ve ilk anlamının ruh, ikinci anlamının ise içe yöneliklik olduğunu görüyoruz. Çok açık bir anlatım değil mi??? Bence de... O zaman biraz daha açmakta yarar var: Kendi içine kapanıp dış dünya ile ilişkisini en aza indirme durumu, hali. Şimdi birazcık daha detaylı bir anlatım oldu ne dersiniz. Ayrıca bu ruh hali'nin kişinin sosyal ve iletişimsel becerilerini etkilediğini ve gelişim bozukluğu oluşturduğunu söylemek gerekir. Genel de çocuk yaşta başlayarak görülen bu hastalık çocuklarda ayrıca çevrelerinde ki dünyayı algılamalarında zorluk yaratmaktadır. O zaman zeka seviyelerinde bir problem vardır diyebiliriz öyle mi? Hayır, ilginçtir çocukların büyük bir kısmında farklı düzeylerde zeka geriliği görülse de zeka seviyeleri şaşılacak seviye de normal çocukların ki kadardır. Hatta bazıları yaratıcılık gerektirmeyen bazı işleri oldukça hızlı ve iyi bile yaparlar. Fazla uzatmadan şimdi ana konumuza dönebiliriz. Post-Otistik iktisat kavramıyla ortaya konan olgu, öğreti aslında Fransa'da bir grup öğrencinin neoklasik iktisat öğretim sistemine karşı oluşturdukları bir ekonomik düşünce akımıdır. İşte yukarıda açıkladığımız otizm kavramından yola çıkarak, neoklasik ekonominin böyle davranış bozuklukları yaratacağı iddası ile akımın adını Post-Otistik iktisat koymuşlardır. Gerçekten çok zekice bunu belirtmekte fayda olduğunu düşünüyorum.

Kapitalist ekonomi'nin kurucusu sayılan ve ekonomi'ye bilim niteliğini kazandırması ile tanınan ekonomist, filozof Adam Smith'ten günümüze kadar kapitalist ekonomi sisteminin içinde birçok düşünce akımı gelip geçmiştir. Öyle de olması gerekir. Çünkü bir bilimin tabanı sayılan tez ve ona karşı oluşan anti-tez ile meydana gelen sentez, her zaman diyalektik içinde yeni oluşumlar yaratmıştır. Burdan neo-klasik ekonomi sisteminin de onun ardılı olan sistemlerden oluşmuş yepyeni bir sentez olduğunu açıkça söyleyebiliriz. Fakat diyalektiğin durmak bilmeyen dinamizmi içinde bu tez'e karşı anti-tez'ini sonunda 2000 yılında Fransa'da oluşturabilmiştir: Ve karşınızda nurtopu gibi bir anti-tez (belki geleceğin sentezi) Post-Otistik İktisat. Bu düşünce akımını oluşturan öğrenci arkadaşlarımız, neoklasik ekonomi sisteminin sosyal bilimlerle bağını en aza indirerek iktisat bilimini toplumüstü bir hale getirdiğini söylemektedirler. Ayrıca matematiğin formüller çerçevesinde mutlak doğruluğunu silah olarak kullanarak oluşturduğu modellerin ve teorilerin uygulanmasının insan refahı ve ekonomik büyüme için temel alınmasının aslında tam tersi ekonomi'yi karışık bir hale getirmekten başka bir işe yaramadığını belirtmek istemişlerdir. Bu varsayımlarını da 4 temel gösterge oluşturarak tüm ekonomi çevrelerine duyurmuşlardır:

1)Hayali dünyalardan kurtulmak istiyoruz! (We wish to escape from imaginary worlds!)

2) Matematiğin kontrolsüz kullanımına karşıyız! (We oppose the uncontrolled use of mathematics!)

3)Ekonomi de çoğulcu yaklaşımlardan yanayız! (We are for a pluralism of approaches in economics!)

4)Öğretmenlere çağrı: Geç olmadan uyanın! (Call to teachers: wake up before it is not too late!)

İsterseniz biraz bunlar üzerinde konuşalım. Çoğu bilimsel gösterge hayal kurmanın insan gelişimini ve yaratıcılığını olumlu yönde etkilediğini göstermektedir. Aslına bakarsanız, gerçekten hayal kurmak her insanın zorunlu olarak yaptığı bir beyinsel eylemdir. İçinde yaşadığımız yorgun, zor ve bazen sıkıcı olarak düşündüğümüz hayattan bir süre kopmamızı sağlar. Diğer yandan, size güç kazandırır ve yeni düşünceler yaratmanız adına ilham kaynağı olur. Peki, hayal kurmayı bir de ekonomi bilimi içinde düşünelim. Sanırım ekonominin herşeyin anası olduğu bir dünya da hayallerle sürdürülen bir ekonomik dünyanın insanlar için nasıl bir gelecek hazırladığını tahmin etmesi zor olmasa gerek. Evet, neoklasik ekonomi denilen bu sistemin aslında çoğu dalında hayal dünyaları oluşturarak bunlardan sonuçlar çıkardıklarını ve uygulamalarında bunları kullandıklarını söylemek yalan olmasa gerekir. Ampirik kısmın neredeyse varlığını yitirdiği ve birçok bilimsel daldan koparılan konuların, yalınlaştırılarak, öğrencilere ve diğer tüm kişilere sunulduğu bir sistem ile karşı karşıya kalmaktayız. Peki bu sorunların sonucunda, hayali bir ekonomik yapıdan başlı başına, en somut şekliyle elimizde kalan nedir? Hadi birlikte söyleyelim... EKONOMİK KRİZZZ!!! Ekonomik kriz bu hayali dünyada yaşamanın bütün problemlerini bana kalırsa tüm açıklığıyla bize sunmaktadır. Bir çalar saat gibi, uykumuzdan bizi uyadırıp, ''ya bak bir sorun var'' dememizi sağlamaktadır. Demek ki ne imiş , bize kesin doğru gibi öğretilen en temel neoklasik temeller ve neoliberal politikalar bile sunulduğu gibi dört dörtlük değilmiş. O zaman artık şunları söylemekte de hakkımız var diye düşünüyorum: Al sana kuralsızlık, al sana özelleştirme, al sana parasalcılık ve (en kötüsü de utanarak söylemek gerekirse) al sana esnek iş piyasası.

İkinci olarak neoklasik ekonomi'nin çok sevdiği bir arkadaşı var. Adı da ünlü matematik. Öncelikle şunu söylemek isterim; matematik elbette gereklidir fakat araçsal açıdan. Bilirsiniz ki siyaset sahnesinde demokrasinin çoğu çevrelerce araç değil de amaç olarak kullanıldığı söylenir. Şimdi bizde bunu ekonomi alanında söyleyebiliriz ki neoklasik ekonominin çoğu modelinde ve teorisinde matematiğin amaç olarak kullanıldığı bir gerçektir. Matematiksel sonuçların tümüyle olmasa da mutlak doğruluğunu ve bazı koşullarda çürütülemezliğini bir amaç olarak kullanmak, doğal olarak bunu kullananda da bir kalkan etkisi yaratmaktadır. Sonuçta neoklasik ekonominin de çokça yararlandığı matematiksel işlemler onun bunu kalkan olarak kullandığı görüşünü söylememizden bizi alıkoyamaz. Peki, matematiği baş araç ve amaç olarak kullanırken yaşamın kendisinden alınan temel veriler ne oluyor bu durumda diye sorabilirsiniz. İşte orada bir çelişki çıkabiliyor. Bir tarafta matematiksel uğraşlarla bulunan sonuçlar fakat diğer tarafta yaşamın gerçeklerinin aslında bu sonuçların hiç te uymayan yanı. Gelin bu iki temel olguyu biraraya getirin! İşte neoklasik yapının içinde barındırdığı bu çelişkiler yumağı ve açıklanamayan bir sürü problemi, öğrencilerin bu eğitimle toplumu anlamaya çalışmalarında zorluklarını ve imkansızlıklarını da en basit şekliyle açığa çıkarmaktadır. Son olarak bu maddemizi de kendimizce yorumlamayı bitirmeden önce bir kez daha söylemekte ve üzerine basarak belirtmekte yarar var: Matematik ekonomi biliminin içinde mutlaka gereklidir ve öğretilmelidir ama gerekli ölçüde ve amaçsal yanından arındırılmış bir şekilde.

Gelelim üçüncü öneri'ye. Ekonomi de çoğulcu yaklaşımlardan kastımız ne olabilir sorusunu cevaplandırmadan, çoğulculuk kavramının ne anlama geldiğine bakalım. Genellikle politika biliminde kullandığımız çoğulculuk kavramı toplumsal hayatın her anında farklı fikirlerin, ideolojilerin ve düşüncelerin var olduğunu ve bu farklılıkların eşit derecede meşru olduğunu, her bireyin bu fikirleri eşit ve özgür bir biçimde hayat sahnesine taşımaları gerekliliğini ifade eder. Peki bu tanım çerçevesinde mevcut ekonomik sistem olan neoklasik ekonomi sizce çoğulcu bir model mi benimsemiştir? Bu soruya ne yazık ki kendimce hayır cevabını vereceğim. Nedenlerine gelirsem, sosyal bilimlerin içinde bulunan ekonomi dalı ne yazık ki neoklasik sistem yüzünden son yıllarda bağını diğer bilimlerden kopararak kendi dünyasının (sözde!) mutlak gerçekliği içine saplanmıştır. Monist görüşlerin ağırlığı altında ezilen ekonomi bilimi totaliterizmin zorbalığını neoklasik ekonomi ile daha bir gün yüzüne çıkarmıştır. Felsefenin en temel sorularından '' varlık bir midir, yoksa birden çok mu dur? '' sorusunun ekonomi içine de tartışmalarla taşınmasına neden olmuştur. Gerçekliğin aslında tek bir ilkede türetilebileceği ya da tek ilkeye indirgenebileceği anlayışından yola çıkarak modeller ve teoriler kuran neoklasik ekonomi, mevcut ekonomik kriz ile biraz daha köşeye sıkışmıştır. Böyle devam edemez dememize fırsat sunmaktadır. Bakalım daha ne kadar daha güncelliğini sürdürebilecektir... Ama şunu söylemek isterim ki tarih'ten, sosyoloji'den, felsefe'den, psikoloji'den, antropoloji'den arındırılmış bir ekonomi eğitimi ve öğretimi istemiyoruz... Sosyal bilimlerin her alanını içinde barındıran bir ekonomi bilimi ile sorunlara cevap bulmak istiyoruz. Disiplinin, yaşamın ekonomik ilişkilerini kavrayabilmesi ancak bununla mümkün olabilmektedir. Neoklasik ekonomi ile yaratılmış hiyerarşik düzen, ancak ekonominin enterdisipliner bir hal almasıyla yok olacaktır. Eğer ekonomi'yi insan ilişkileri ile anlam bulan bir bilim olarak tanımlıyorsak, insanı iktisadi nesne olarak alan bu sisteme karşı mutlaka sesimizi çıkarmalıyız. Sanırım bunu da ilk olarak eleştirel düşünceyi dışlayan metodların öğretildiği bu monist sisteme karşı çoğulculuğu ön plana çıkararak başarabiliriz.

Sonunda geldik son öneriye. Öncelikle, bu temel noktaların yazıldığı dönemde olsaydık, Fransız arkadaşlarıma burada bir öneri de bulunmak isterdim ki eğitim üzerine bir öneriler dizisi olsa da bunlar , bence sadece öğretmenlerimizi çağrı yerine tüm ekonomi alanlarına yönelik bir çağrı olsaydı daha iyi olurdu diye düşünüyorum. Eğer mevcut ekonominin öğretim sistemini değiştiremek istiyorsak bunu hep birlikte birlik ve bütünlük içinde başarmalıyız. Sadece öğretmenlerimiz değil ayrıca bu sistemin modellerini bizlere sunan insanlarla da diyalog içinde olup, problemlerimizi ve problemlerini onlara göstermeliyiz. Tabi ki, şunu hiçbir zaman unutmamalıyız: Öğretmenlerimiz bizim en büyük destekçilerimiz olmalıdır ve bu yolda bizim elimizden tutup, değerli bilgileriyle bizim yolumuzu doğru bir şekilde bulmamızda yardım etmelilerdir ve bize güç vermelilerdir. En büyük dileğimiz budur.

Böylece yazımızın sonuna gelmiş bulunuyoruz. Fakat son noktayı koyarken, isterseniz Fransa'da bu akımın başlamasında sonra bu düşünceye destek veren Fransız öğretmenlerinin dayanışma amaçlı yazdıkları bildirinin tartıştığı problemleri sıralayarak bitirelim... Temennim şudur ki bu akım, bu hareket birgün ekonominin gerçek bilim yönünü ortaya çıkaracaktır.

Bildirinin tartıştığı sorunlar aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır:

a) Neo-klasik olamayan teorilerin müfredat dışında tutulması

b) İktisat eğitimi ile iktisadi gerçeklik arasındaki uyuşmazlık

c) Matematiğin araç olarak değil de kendi başına amaç olarak kullanılması

d) Eleştirel düşünceyi dışlayan, önemsemeyen metodların öğretilmesi

e) Analiz edilen objelerin karmaşıklığınauyum sağlayabilecek yaklaşımlarda çoğulculuk ihtiyacı